زلمی خلیل‌زاد، نماینده ویژه امریکا در امور صلح افغانستان، که روز گذشته با مقامات هندی در مورد پروسه صلح افغانستان دیدار و گفت‌وگو نمود، با یک روز وقفه گفت‌وگوهای خود با طالبان در دوحه را امروز از سر می‌گیرد.
مذاکره‌ی داکتر خلیل‌زاد و طالبان در دوحه ادامه دارد. دو طرف روی آن‌چه که خلیل‌زاد تضمین مبارزه با ترور و جدول زمانی خروج نیروهای ناتو می‌خواند، گفت‌وگو خواهند کرد. امریکا می‌خواهد طالبان با تروریزم قطع رابطه کنند و روی مکانیزمی با ایالات متحده توافق کنند تا برمبنای آن واشنگتن بر تعهدات در مورد امنیت ملی امریکا نظارت کند. بعید نیست که امریکایی‌ها به طالبان فهرستی از نام‌های افراد و گروه‌ها را داده باشند تا این گروه آنان را از قلمرو زیر سلطه‌ی‌شان خارج کند و همچنان روی مکانیزمی با ایالات متحده به توافق برسد که براساس آن امریکا قابلیت نظارت بر قلمرو طالبان را داشته باشد تا آن افراد و گروه‌ها دوباره برنگردند. شاید شماری از سردسته‌های طالبان که با افراد مسلح خارجی از نزدیک کار می‌کنند، زیاد مایل نباشد که آنان را از مناطق زیر سلطه‌ی‌شان بیرون کنند و به همین دلیل است که مذاکره‌ی امریکا و طالبان در قطر زیاد آسان نیست.
از صحبت‌های خلیل‌زاد در مصاحبه با لطف‌الله نجفی‌زاده در طلوع این طور برداشت می‌شد که طالبان برای رسیدن به جدول زمان‌بندی خروج نیروهای امریکایی مذاکره می‌کنند. طالبان می‌خواهند جانب امریکا یک جدول زمان‌بندی خروج نیروهای ناتو را اعلام کند. در مقابل آن ایالات متحده می‌خواهد که گروه طالبان افراد و دسته‌هایی را که امریکا و متحدانش آن را دشمن‌شان می‌دانند، از قلمرو زیر سلطه‌ی این گروه خارج کنند. امریکا همچنین دنبال مکانیزمی است که از قلمرو زیرسلطه‌ی طالبان و شاید سراسر افغانستان نظارت کند تا گروه‌های جهادیست ضد ایالات متحده به آن قلمرو برنگردند. اما موضع واشنگتن این است تا زمانی که طالبان آتش‌بس اعلام نکنند و به مذاکره بین‌الافغانی با حکومت افغانستان روی نیاورند، توافقی در کار نخواهد بود.
اما موضع‌گیری اخیر طالبان نشان می‌دهد که آنان حداقل در این مرحله آماده نیستند که به آتش‌بس سراسری تن دهند. تلاش‌های جدی وجود داشت تا گروه طالبان در ماه رمضان آتش‌بس کنند، اما این گروه دوام جنگ در این ماه را توجیه ایدیولوژیک و اعتقادی کرد. این امر نشان‌دهنده‌ی آن است که موضع واشنگتن، طالبان و حکومت افغانستان هنوز آن طوری که باید، به هم نزدیک نشده است. حکومت افغانستان هم بر مذاکره‌ای تأکید دارد که در آن نقش دولت برجسته باشد، اما طالبان تا حال برای شرکت در نشستی که در آن نقش حکومت افغانستان پررنگ باشد، اعلام آماده‌گی نکرده‌اند.
با آن‌که امریکا و طالبان روی موضوع تروریسم و خروج مذاکره می‌کنند، اما در مورد گفت‌وگوهای میان‌افغانستانی و آتش‌بس تا هنوز پیشرفت اندکی هم صورت نگرفته است.
حمله‌ی انتحاری‌های طالبان بر فرماندهی پولیس بغلان هم نشان‌دهنده‌ی آن است که دسته‌های نظامی طالب‌ها تصمیم دارند با سرسختی تمام به جنگ ادامه بدهند. وقتی طالبان به آتش‌بس یا کاهش خشونت‌ها توافقی نداشته باشند، روشن است که برای ایالات متحده دلیل سیاسی محکم برای اعلام یک جدول زمانی برای خروج باقی نمی‌ماند. جدول زمانی خروج نیروهای ناتو، موضوعی است که در جرگه‌ی مشورتی کابل هم مطرح شد؛ ولی اعلام این جدول برای ایالات متحده وقتی می‌تواند یک دست‌آورد دیپلماتیک تلقی شود که گروه طالبان به آتش‌بس تن دهد. حتا اگر گفت‌وگوهای میان‌افغانستانی شبیه نشست مسکو برگزار شود و طالبان بازهم به آتش‌بس توافق نکند، اعلام جدول زمانی خروج نمی‌تواند برای ایالات متحده یک دست‌آورد باشد. اگر ایالات متحده بدون دریافت امتیاز آتش‌بس به اعلام یک جدول زمانی برای خروج تن دهد، این امر به معنای واگذاری میدان به طالبان تفسیر خواهد شد، نه یک دست‌آورد دیپلماتیک برای امریکا.
آقای خلیل‌زاد در مصاحبه‌ی اخیرش هم گفت برای آنان نفس خروج مساله‌ی اصلی نیست، بلکه برقراری صلح و ثبات در افغانستان هدف محوری آنان است. روشن است که بدون آتش‌بس سراسری و آغاز مذاکره‌ی جدی میان طالبان، حکومت و نیروهای سیاسی در مورد آینده‌ی سیاسی افغانستان، جدول زمانی خروج نیروهای امریکایی نمی‌تواند به پایان جنگ کمک کند. اگر جدول زمانی خروج نیروهای خارجی در غیاب آتش‌بس و گفت‌وگوهای معنادار طالبان، حکومت و نیروهای سیاسی افغانستان اعلام شود، گروه طالبان باور و علاقه‌ی خود را به مذاکره از دست می‌دهد و به دوام جنگ فکر می‌کند. در آن صورت جهت‌های دیگر در افغانستان هم به فکر بقای نظامی خود خواهند افتاد و این امر مرحله‌ی جدیدی از جنگ را کلید خواهد زد.
تجربه‌ی این وضعیت را در سال ۱۹۹۱ هم داریم. در سپتامبر همان سال شوروی وقت از حمایت حکومت داکتر نجیب دست کشید. مسکو در آن زمان اعلام کرد که به هدف راه افتادن یک روند جامع برای حل سیاسی جنگ افغانستان، از حمایت نظامی داکتر نجیب در تفاهم با امریکا دست می‌کشد؛ اما این موضع مسکو سبب خلق اضطراب، ابهام و دلهره در کابل شد. رهبران نظامی و سیاسی حزب دموکراتیک خلق در پاسخ به این اضطراب و دلهره، با فرماندهان تنظیم‌ها دست به اتحاد زدند. روابط خویشاوندی، سمتی و قومی، اساس این معامله‌ها را تشکیل می‌داد. این امر سبب شد که حکومت داکتر نجیب به سرعت در خطوط قومی تجزیه شود و حل سیاسی تحقق نیابد.
جدول زمانی خروج نیروهای خارجی اگر بخشی از یک توافق جامع حل منازعه نباشد و قبل از رسیدن به چنین توافقی اعلام شود، جنگ را به پایان نمی‌رساند. آقای خلیل‌زاد تاریخ دهه‌ی نود افغانستان را بیش‌تر از هر‌دیپلمات دیگر امریکایی خوب می‌فهمد و حتماً اضرار اعلام قبل از وقت جدول زمانی خروج نیروهای ناتو را می‌داند.
