فضایل علی(ع) در قرآن کریم و احادیث نبوی(ص)
در قسمت های پیشین این مقاله از شهرت مثبت و تفضل جهانی و جاودانگی تاریخی، شخصی به نام علی بن ابیطالب در ادبیات متعالی جهان یاد آور شدیم.
خاطر نشان نمودیم که دانشمند معروف مسیحی او را “صدای عدالت انسانی” می خواند و دایرهٓ المعارفی به همین نام می نویسد و می گوید نهج البلاغهٔ علی را ۲۰۰ مراتبه خوانده است! ؛ شیخ الازهر به عنوان بلندترین مرجع علمی اهل سنت می گوید: نهج البلاغهٔ فوق کلام مخلوق و دون کلام خالق است! ؛ و روشنفکر مشهور معاصر جهان او را “واقعیتی بر چهرهٔ اساطیر” می خواند.
علی(ع) همانگونه که خودش برادر و جانشین پیامبر(ص) است کتابش “شاهراه بلاغت” نیز برادر و قائم مقام قرآن می باشد.
نهج البلاغه یا همان شاهراه بلاغت یکی از معروف ترین و پرتیراژترین کتابهای دنیاست که شرح های زیادی به آن نوشته شده و به زبانهای زندهٔ دنیا ترجمه شده است.
آنچه در مورد شهرت تاریخی جهانی علی علیه السلام مهم و منحصر به فرد است اینکه؛ اول او قهرمان جهانیست و این قهرمانی واقعیت و ریالستیک است نه افسانوی و اساطیری.
دوم اینکه شهرت علی(ع) مثبت و مبنی بر فضایل و کرامت انسانی و صفات پسندیده است، وگرنه چنگیزخان، اسکندر مقدونی، داریوش کبیر و … هم شهرت جهانی تاریخی دارند اما شهرت آنها از قماش دیگر است.(فضیلتی و کرامتی نیست(.
علی صوت عدالت انسانی است، اسوهٔ تقوا و پرهیزگاری، سردار آزادگی، سمبول عدالت، نماد انسان دوستی، زهد و فروتنی و خاکساری و کمک به مستمندان.
علی اشجع الناس است و بازهم شجاعت فوق العاده و منحصر به فردش مثبت و در برابر ستم و طاغوت است.
در جهت دیگر علی چنان دل نازک و رقیق القلب است که سر به چاه می کند و گریه و نالهٔ او را هر شب مردم از نخلستان کوفه می شنوند و شاهدش کمیل و دعای معروف کمیل است.
علی زاهد عارفی است که هنگام نماز تیر را از پایش در می آورند و او متوجه نمی شود!
با اینهمه علی “سخی شاه مردان” است و سخاوت و بخشندگی اش را با حاتم طایی مقایسه می کنند.
علی[ع) در بین مسلمانان به ولی الله، حجت الله، یدالله، اسدالله، حیدر کرار و … مشهور است و این اوصاف را هیچ صحابی پیامبر به جز او دارد.
علی همچنان امیرمؤمنان و مولای متقیان است و یکی از بهترین القاب او در بین مسلمانان افغانستان “شاه ولایت مآب” می باشد.
اما علی علیه السلام در قرآن و احادیث؟
به قول ابن عباس در سند معتبر و متواتر حداقل ۳۰۰ آیت در قرآن کریم در فضایل علی نازل شده است. بسیاری از مفسران شیعه و سنی عقیده دارند که هر آیتی که با ” یا ایها الذین آمنوا ” شروع شده است در صدر آن علی(ع) قرار دارد، چون علی امام و امیر مؤمنان است.
آیاتی که در قرآن در فضایل علی(ع) و اوصاف او نازل شده است به ۳ نوع می باشد:
یکی فضایل مشترک با دیگر مؤمنان یعنی مؤمنان واقعی نه اسمی.
دوم آیاتی در فضایل علی با دیگر ائمه معصومین و اهلبیت (ع) مانند آیت تطهیر، آیت ذی القربی و …
سوم آیاتی که به طور مشخص و منحصر به در مورد علی(ع) است، مانند آیات ولایت، آیت تبلیغ و عذاب واقع که دشمن علی را درجا نابود کرد!
سوالی به میان می آید که چرا در قرآن به طور صریح به نام “علی” اشاره ننموده است تا فصل الخطاب همه باشد و هیچ شک و شبهه ای باقی نماند که جواب آن طولانی است و جستجوکننده را به کتاب “کشف اسرار” امام خمینی(ره) ارجاع می دهم.
در احادیث نبوی نیز آنقدر حدیث و اخبار از پیامبر اسلام(ص) در کتاب شیعه و سنی در مورد علی(ع) موجود است که از حساب خارج است. البته بعضی ضعیف و غیر موثق است، اما احادیث صحیح و متواتر و متفق علیه شیعه و سنی نیز زیاد است و اگر یکجا گردآوری شود به چند مجلد خواهد رسید.
و بازهم سوالی پیش می آید که چرا اینهمه حدیث در مورد علی؟ در حالیکه در مورد دیگر اصحاب چنین نیست.
این سوال را ابن ابی الحدید معتزلی در شرح نهج البلاغه جواب داده است که پژوهندگان را به آن ارجاع می دهم.
در اینجا چند حدیث متواتر، متفق علیه و ثقه ای را در مورد علی(ع) از پیامبر اسلام(ص) نقل می نماییم که اگر فقط همینها بود بازهم کافی بود تا علی(ع) را برترین انسان تاریخ بعد از محمد(ص) بدانیم.
پیامبر(ص) فرمودند:
۱ – انا مدینهٓ العلم و علی بابها …(پیامبر شهر و علی دروازهٔ آن است و لابد باید از دروازه وارد شهر شد نه قاچاقی(
۲- یا علی انت منی بمنزلهٓ هارون من موسی الا انه لانبی بعدی. (یعنی علی برادر، وزیر و جانشین پیامبر است(
۳- یاعلی انت و شیعتکم خیرالبریه (یعنی علی بهترین انسان روی زمین است و روش و مکتب او در اسلام بهترین راه است و فرقهٔ ناجیه مذهبی مبتنی بر روش اوست(
۴- علی مع الحق والحق مع علی( یعنی در مورد علی داوری باطل است هرجا که علی باشد حق و درستی همانجاست(
۵- من کنت مولاه فهذا علی مولاه …( یعنی ولایت علی ولایت پیامبر است و هر که را پیامبر پیشوای اوست، امامش علی است(
از پیشگامان تاریخ نگاری این کسان رویداد غدیر را گزارش کرده اند:
– بلاذری (د. ۲۷۹): انساب الاشراف.
– ابن قتیبه (د. ۲۷۶): المعارف؛ الامامهٓ و السیاسه.
– طبری (د. ۳۱۰): تک نگاشته ای در این موضوع.
– ابن زولاق لیثی مصری (د. ۲۸۷): در تألیف خویش تاریخ مصر.
– خطیب بغدادی (د. ۴۶۳): در تاریخش تاریخ بغداد.
– ابن عبدالبر (د. ۴۶۳): الاستعاب.
– شهرستانی (د. ۵۴۸): الملل و النحل.
– ابن عساکر (د. ۵۷۱): در تاریخش تاریخ دمشق.
– یاقوت حموی(د. ۶۲۶): معجم الادبا ٕ.
– ابن اثیر (د. ۶۳۰): اسدالغابه.
– ابن ابی الحدید (د. ۶۵۶): شرح نهج البلاغه.
– ابن خلکان (د. ۶۸۱) در تاریخش وفیات الاعیان.
– یافعی (د. ۷۶۸): مرآهٓ الجنان.
– ابن الشیخ بلوی (د. ۶۰۴): الف با ٕ.
– ابن کثیر شامی (د. ۷۷۴): البدایهٓ والنهایه.
– ابن خلدون (د. ۸۰۸): مقدمهٔ تاریخش.
– شمس الدین ذهبی (د. ۷۴۸): تذکرهٓ الحفاظ.
– نویری (د. حدود۸۳۳): نهایهٓ الارب فی فنون الادب.
– ابن حجر عسقلانی (د. ۸۵۲): الاصابه؛ تهذیب التهذیب.
– ابن صباغ مالکی (د. ۸۵۵): الفصول المهمه.
– مقریزی (د. ۸۴۵): الخطط و الآثار.
– جلال الدین سیوطی (د. ۹۱۰): چندین کتاب.
– قرمانی دمشقی (د. ۱۰۱۹): اخبار الدول.
– نورالدین حلبی (د. ۱۰۴۴): السیرهٓ الحلبیه.
و ده ها تاریخ نگار مشهور و موثق دیگر.
همچنان از پیشوایان دانش حدیث کسانی چون امام شافعی، امام حنبل، ابن ماجه، ترمذی، نسایی، حاکم، خطیب و ده ها محدث مشهور دیگر از حدیث غدیر یادآور شده اند که در صفحات کتاب الغدیر علامه عبدالحسین امینی همه به شکل منظم و مستند ذکر شده است.
همین گونه مفسران بزرگ چون طبری، ثعلبی، واحدی، قرطبی، فخر رازی، سیوطی، ابن کثیر شامی و … از رویداد غدیر در ضمن تفسیر آیات قرآنی پیرامون آن یاد آور شده اند، که بازهم آدرس کتابهای شان را در الغدیر دیده می توانید.
به همین طریق دانشوران علم کلام چون بصری، جرجانی، بیضاوی، تفتازانی، سیوطی، آلوسی و … و لغت پژوهانی چون ابن درید، ابن اثیر، حموی، زبیدی و … از غدیر و ولایت علی سخن گفته اند.
بیش از ۱۱۰ تن صحابی پیامبر حدیث غدیر را به طریق صحیح روایت نموده اند( الغدیر: ج۱ ص۱۲۴) که نام و مشخصات شان در کتاب الغدیر آمده است.
بیش از ۸۴ تن تابعین روایت کنندهٔ حدیث غدیر و ولایت علی است.( الغدیر: ج۱ ص۱۴۴(
بیش از ۳۵۷ تن از دانشمندان و نویسندگان از آغاز اسلام تا قرن ۱۲ قمری از غدیر و ولایت علی در نوشته های شان سخن آورده و یا در این مورد مناقشه و بحث کرده اند و به همین ترتیب گواه خواهی و حجت آوری حدیث گرانقدر غدیر و واقعهٔ ولایت علی(ع) به صدها مورد می رسد.
آیا همهٔ اینها دلیل بر حقانیت تشیع و ولایت علی و اهلبیت عصمت و طهارت نیست؟!
خواننده این متن ۳ راه بیشتر در پیش ندارد:
۱- یا به حقانیت شیعه و ولایت علی ایمان بیاورد و “لبیک یا علی” بگوید…
۲- یا همهٔ این تاریخ نگاران، محدثان، متکلمان، لغت شناسان، علما، مؤلفین و کتب شان را رد کند و بگوید آنها را نمی پذیرد… ) یعنی ابلهی و لجاجتش را تایید کند.
۳- و یا خلص و کوتاه بگوید که متعصب، ناصبی و دشمن پیامبر(ص) و آل و عترت و سنتش است.
و ما علینا الا البلاغ و العاقبهٓ للمتقین
داکتر سیدعلی موسوی چکاوک
