سیاست خارجی دولت جدید امریکا

۱. امنیت بین‌الملل

بازگشت آمریکا به معاهدات بین‌المللی با محوریت ایالات متحده از مهم‌ترین برنامه های دولت جدید می‌باشد تا بدین ترتیب بتواند با رفتار در چارچوب چندجانبه‌گرایی، دو رقیب جهانی یعنی چین و روسیه را مهار نماید. در این راستا پیش بینی می‌شود آمریکا با تصویب کنوانسیون سازمان ملل درباره قانون دریاها و با همکاری کشورهای همسایه این دو، مانع توسعه‌طلبی نظامی چین در دریای چین جنوبی و روسیه در دریای قطب شمال شود و حرکت نظامی آن‌ها را به دوایری منتهی به مرزهای دریایی بین‌المللی محدود کند.

این کار به ارتقای هژمونی این کشور در سطح بین المللی کمک می کند. در خارج از کشور تلاش دولت جدید این خواهد بود که با بازگشت به معاهده پاریس، به هم‌گرایی جهانی جهت جلوگیری از گرم‌تر شدن زمین و گسترش سوخت‌های تجدیدناپذیر بپیوندد تا دیگر کشورها را نیز به تصویب و اجرای سیاست‌های مشابه ترغیب کند.

۲. اروپا

در حوزه قاره سبز یکی از مهم‌ترین برنامه ها مهار روسیه است. به همین دلیل دولت جدید تلاش خواهد کرد تا معاهده «استارت جدید» در حوزه محدودسازی کلاهک‌های هسته‌ای را تمدید کند. در عین حال دولت اتی تلاش می کند به مروز زمان این معاهده را به دیگر قدرت‌های هسته‌ای به‌ویژه چین نیز تعمیم دهد. هم‌چنین دولت بعدی آمریکا می کوشد برای انعقاد معاهده‌ای تحت عنوان «پیمان جدید فراآتلانتیک» با شرایط حفظ بازدارندگی هسته‌ای اروپا، لغو کلیه تعرفه‌ها و موانع تجاری دو سوی اقیانوس اطلس(به استثنای بریتانیا) و نهایتاً گسترش تلاش‌ها برای حمایت از تجارت آزاد و دموکراسی به برنامه‌ریزی بپردازد.

۳. اسیا

استراتژیستهای کاخ سفید به آمریکا توصیه خواهد کرد تا با تایوان توافق تجاری دوجانبه‌ای به امضا برساند که به افزایش سرمایه‌گذاری آمریکا در آنجا منجر شود. هم‌چنین با بازگشت به «پیمان تجاری اقیانوس آرام» بار دیگر همکاری کشورهای این حوزه را در برابر چین به نمایش بگذارد و ضمن جلب دوباره همکاری‌ها با جاپان تلاش می شود تا کره جنوبی، اندونزی و تایلند نیز به این پیمان بپیوندند. نظریه پردازان در راستای سیاست مهار چین معتقدند تقویت این پیمان و گسترش اعضای آن به‌نحوی که به محاصره چین توسط آن‌ها بیانجامد، پکن را وادار خواهد ساخت تا مطلوبیت‌های این اعضا در حوزه قواعد تجارت آزاد را بپذیرد. در عین حال برای افزایش تعامل با چین، کوشش می‌شود آمریکا نیز به عضویت «بانک سرمایه‌گذاری زیرساخت‌های آسیایی» درآید که بسیاری از متحدان آسیایی و اروپایی‌اش نیز به آن پیوسته‌اند. این اقدام فرصت مشارکت آمریکا در طرح «یک کمربند، یک جاده» را میسر می‌سازد تا ضمن گسترش فرصت‌های شغلی برای شرکت‌های بزرگ خصوصی ایالات متحده در حوزه مهندسی، طراحی و سایر خدمات مرتبط با تجهیزات و ساخت‌وساز در آمریکا، از ضربه به منافع آمریکا در کشورهای درگیر در این پروژه، جلوگیری شود. تقویت روابط با گروه‌های مدنی چین از طریق سازمان موسوم به «سپاه صلح» برای جلوگیری از گسترش ناسیونالیسم ضدآمریکایی، از دیگر ابتکارات درباره چین خواهد بود. در نهایت درباره کره شمالی نیز نه رویکرد تغافل اوباما و نه تذبذب ترامپ بلکه مقابله جدی با توسعه تسلیحات اتمی و انعقاد پیمانی موقت مبتنی بر تعلیق جزیی تحریم در برابر اطمینان‌بخشی به نابودی کلاهک‌های هسته‌ای‌اش، مورد توجه قرار خواهد گرفت.

۴. غرب آسیا

مهم ترین تمرکز دولت جدید ایالات متحده در غرب اسیا بر ایران خواهد بود.درباره ایران امریکا میخواهد به برجام بازگردد و نظارت‌های بین‌المللی بر برنامه هسته‌ای را با دقت بیشتری ادامه دهد، به‌نحوی که اطمینان رهبران جمهوری اسلامی نسبت به عدم نقض دوباره تعهدات آمریکا جلب شود. در این راستا مذاکرات طولانی، چندبُعدی و پایداری با همکاری دیگر شرکای بین‌المللی برای حل دیگر منازعات با ایران از سر گرفته خواهد شد.درباره افغانستان برنامه دولت جدید بایدن، عبور از دوگانه خروج کامل یا ماندن برای همیشه است. در مقابل توصیه پنتاگون این است تا چند هزار از نیروهای نظامی آمریکا تا پایان مذاکرات صلح و انعقاد توافقی مبتنی بر ثبات سیاسی این کشور طی حدوداً سه تا پنج سال آینده در کنار کابل بمانند تا اهرم فشاری علیه طالبان باشند و دستاوردهای به‌اصطلاح دموکراتیک حضور آمریکا در این کشور در توافق نهایی حفظ شود.درباره عربستان فروش تسلیحات به این کشور تا پایان جنگ یمن احتمالا متوقف خواهد شد. اوباما برای جلب نظر مثبت این کشور به برجام، مخالفت جدی با تجاوز عربستان به یمن انجام نداد در حالی که به باور صاحب نظران امریکایی این جنگ صرفاً نفوذ ایران در یمن را افزایش داده است. تشویق عمان به میانجی‌گری برای پایان این نبرد احتمالا در دستور کار قرار خواهد گرفت. خروج نیروهای نظامی آمریکایی حاضر در عربستان، تنبیه مناسبی برای وادارسازی دولت سعودی به پایان جنگ است.

جمع‌بندی

محتوای سیاست خارجی دولت جدید امریکا عموماً نقدی بر سیاست خارجی دولت ترامپ و برنامه هایی نزدیک به سیاست‌های حزب دموکرات است. بنابراین با در نظر گرفتن بایدن به عنوان پیروز انتخابات، احتمالاً سیاست خارجی بایدن در عین تمایز جدی با ترامپ، تفاوت‌هایی نیز با سیاست اوباما داشته باشد. چنان‌ که در برخی گزارش ها نسبت به سیاست اوباما در قبال کره شمالی و عربستان نیز انتقاد شده است. سیاست احتمالی دولت بایدن در غرب آسیا بر مبنای مهار نبردهای نیابتی و محدودسازی نفوذ منطقه‌ای ایران استوار خواهد بود. به همین دلیل از برجام به عنوان ابزاری برای وادارسازی ایران به تداوم مذاکرات در دیگر ابعاد منازعه با غرب بهره‌برداری خواهد شد.

داکتر عبدالطیف نظری