دشواریها و پیچیدگیهای توافق جامع با ایران/نظریه پردازان در آمریکا چه می گویند
تلاش عقلای سیاست خارجی در آمریکای جدید به ترغیب بایدن به انجام مذاکرات میان ایران و آمریکا در حوزه‌های منطقه‌ای و موشکی، شدت گرفته است. طی روزهای اخیر نظریه پردازان سیاست خارجی در ایالات متحده به ارزیابی امکان یک توافق جامع در همه حوزه‌های اختلافی با ایران پرداخته اند. انان تأکید کرده اندکه راهبرد بایدن در قبال ایران، بازگشت به برجام به عنوان مقدمه‌ای بر مذاکرات منطقه‌ای و موشکی و حتی مسائل حقوق‌بشری است.
شماری از این تئوریسین های امریکایی معتقد اند محدود شدن برجام به پرونده هسته‌ای، نقص بزرگی بود که به تدوام تنش‌های منطقه‌ای میان ایران و آمریکا و متحدان منطقه‌ای‌اش در عراق و سوریه انجامید و نهایتاً به خروج دولت ترامپ از توافق هسته‌ای منجر شد. این امر نیز خود به تشدید تنش‌های منطقه‌ای مانند اسقاط پهپاد آمریکایی، حمله به آرامکو، انفجار نفت‌کش‌ها در خلیج فارس و نهایتاً ترور سردار سلیمانی منجر شد.
طبق این دیدگاه که همزمان با نزدیک شدن بایدن به کاخ سفید مطرح می گردد، سیاست‌های منطقه‌ای ایران ماهیتی ایدئولوژیک ندارد بلکه از واقع‌بینی ایران در تلاش برای ایجاد توازن با رقبای منطقه‌ای‌اش برمی‌خیزد که پیشینه آن حتی به پیش از پیروزی انقلاب اسلامی بازمی‌گردد. به همین دلیل شاید بتوان با تحریم یا مذاکره این فعالیت‌ها را مهار کرد ولی نمی‌توان متوقف نمود زیرا به امنیت ملی و بقای ایران ارتباط دارد.
بر اساس این نظریات، ایران به دلیل تشدید حملات اسراییل به سوریه؛ رویکرد الکاظمی در عراق؛ فقدان سردار سلیمانی و نهایتاً افزایش حضور ترکیه در منطقه، با چالش‌هایی روبروست، ولی تدوین یک برجام منطقه‌ای نیز با دشواری‌هایی مواجه است. اولاً بازدارندگی جبهه مقاومت در برابر اسرائیل برای ایران اهمیت حیاتی دارد، ثانیاً امکان نظارت دقیق و فنی بر پایبندی ایران به محدودیت فعالیت‌های منطقه‌ای وجود ندارد و ثالثاً ممکن است ایران در برابر این فشارها، از برجام نیز خارج شود.
به نظر می رسد برخلاف تصور تصمیم‌سازان آمریکایی، دست ایران برای حفظ ستون‌های امنیت ملی‌اش در حوزه‌های منطقه‌ای و موشکی، چندان بسته نیست و به صرف ترغیب دولت‌های غربی به رفع تحریم‌ها از این مؤلفه‌ها دست نخواهد کشید. این آمریکا و متحدان منطقه‌ای‌اش هستند که باید حوزه‌های نفوذ ایران در غرب آسیا را به رسمیت بشناسند. همچنین، القای بدیهی بودن شکل‌گیری برجام منطقه‌ای از سوی نظریه پردازان آمریکایی نگران‌کننده به نظر می‌رسد.
داکتر عبدالطیف نظری
