تورخم؛ اهرم فشار پاکستان و ضرر معکوس

دولت پاکستان طی یک و نیم دهۀ اخیر بارها بعد از به وجود آمدن تنش های سیاسی، گذرگاه تورخم را مسدود کرده است و خواسته از آن به عنوان یک اهرم فشار علیه افغانستان استفاده کند. هر چند در برخی از موارد به شهروندان کشور فشارهای وارد می شود، اما کشور پاکستان نیز مصون نمانده و ضررهای را دیده است.

دولت پاکستان در اخرین مورد، هفته پیش بعد از حمله انتحاری بر یک زیارتگاه در ایالت سند، گذرگاه تورخم را بر روی مسافران و تاجران بست و تاکنون نیز بسته است. جانب پاکستان بر این باور است که با مسدود سازی این گذرگاه می تواند بر دولت و ملت افغانستان فشار وارد کند.

درست است که مهاجرت ها طی سال های گذشته باعث خلق شدن تعامل های فرهنگی بین دو کشور شده و مسدود سازی تورخم  می تواند چالش هایی را برای شهروندانی که دو طرف مرز خانه و زندگی دارند، ایجاد کند اما این نکته از چشم دید دولت پاکستان دور مانده که زیان های تجاری بیشتر متوجه آنان می شود.

تاجران کشور بعد از مسدود سازی تورخم در تابستان سال جاری که باعث خراب شدن هزاران کیلوگرام مواد خوراکی شد، مسیر تجارتشان را به سمت آسیای میانه، هند و چابهار ایران تغییر دادند.

چنانچه مسئولان اتاق تجارت و صنایع افغانستان گفته است میزان تجارت با پاکستان از سه میلیارد دالر در سال به 1.6 میلیارد کاهش یافته و در قبال تجارت با کشور ایران تا دو میلیارد دالر افزایش یافته است. به گفتۀ مقام های اتاق تجارت، این رقم -تبادله های تجاری با ایران- طی 15 سال گذشته بی سابقه است.

مقام‌های حکومت افغانستان و هند نیز در حاشیۀ “ششمین اجلاس قلب آسیا در مورد افغانستان”، برای ایجاد یک دهلیز حمل و نقل هوایی میان این دو کشور به توافق رسیده اند. ریاست جمهوری در آن زمان گفته بود که “توافق ایجاد دهلیز هوایی برای کارگوهای تجارتی دو کشور که به زودی عملاً آغاز خواهد شد، دو طرف را قادر می‌سازد که به تولیدات و خدمات یکدیگر دسترسی پیدا کنند.”

بازرگانان کشور به این باور اند که ایجاد راه‌های مواصلات منطقه‌یی نیز باعث شده است که روابط تجاری افغانستان در سطح منطقه گسترش پیدا کند.

به گفتۀ صیام پسرلی سخنگوی اتاق تجارت، پیش از این، افغانستان با هند تنها از طریق بندر واگه صادارات داشت و پاکستان نیز مانع این تجارت می شود. که اکنون با ایجاد بندر چابهار، راه آهن آقینه و خط آهن لاجور مشکل حل شده و نقش مهمی در ایجاد این روابط تجارتی منطقه‌یی دارد.

از سوی دیگر خلق چالش‎های تجاری کشور پاکستان، چندی پیش باعث شد که مسئولان نخستین نمایشگاه تخصصی ـ بین المللی در کابل گشایش کنند. در این نمایشگاه 120 شرکت از کشورهای ایران، آلمان، جاپان، امارات متحده عربی، ایالات متحده امریکا و ترکیه با هدف معرفی تولیدات و به دست گرفتن بخشی از بازارهای کشور، اشتراک کرده بودند.

معاون هیئت مدیرۀ اتاق تجارت و صنایع أفغانستان هنگام افتتاح نمایشگاه گفته بود که انتظار می رود با برگزاری چنین نمایشگاه‎ها، شرکت های معتبر جهانی را برای سرمایه گذاری در کشور ترغیب کند تا وابستگی افغان‎ها به کالاهای وارداتی، کاهش یابد.

همچنین، مسدود سازی گذرگاه تورخم باعث نفرت شهروندان از سیاست های پاکستان نیز شده است و طی روزهای اخیر صدها شهروند در ولایت‎های مختلف کشور –هلمند، ننگرهار، کابل و قندهار- علیه اقدام اخیر کشور پاکستان تظاهرات کردند و خواهان قطع روابط دیپلماتیک با پاکستان شدند.

دولت پاکستان بدون در نظر داشت نفرت شهروندان  و تاجران ؛ بر این باور است که می تواند از گذرگاه تورخم به عنوان آله فشار استفاده سو کند و با افزایش قیمت کالا دولت افغانستان را تحت فشار قرار دهد.

در صورتی که عتیق الله نصرت، رئیس عامل اتاق تجارت گفته که بسته شدن مرز تورخم از سوی پاکستان این بار به بهای مواد خوراکی تاثیر نداشته و سبب کمبود مواد خوراکی و افزایش قیمت آن نشده است و  دلیل این موضوع وارد کردن بیشتر کالاها از راه آسیای میانه و بندر چهابهار ایران بیان کرده است.

پاکستان اگر به این سیاست خصمانه خود ادامه دهد ممکن است منجر به قطع روابط سیاسی و دیپلماتیک با افغانستان شود و با توجه با روابطی که با کشور هند دارد، به زودی در منطقه منزوی خواهد شد.

نویسنده: امیرعباس حیدری