در سال 1948 میلادی از بازیگران غیردولتی برای آزاد سازی کشمیر استفاده شد. این هجوم کشمیر را به دو بخش تقسیم کرد: یک بخش تحت کنترل پاکستان و بخش دوم تحت کنترل هند که پاکستان آن را کشمیر اشغال شده می خوانند. استفاده از بازیگران غیردولتی یا همان جنگجویان نیابتی از آن پس بخشی از سیاست خارجی پاکستان شد که حول محور جهاد شکل گرفت. در زمان حمله اتحاد جماهیر شوروی سابق به افغانستان، پاکستان در همکاری با امریکا و برخی کشورهای عربی به طور کامل از مجاهدین حمایت کرد. در ادامه اسلام آباد با استفاده از ایدئولوژی جهاد در شکل های مختلف برای تضعیف منافع هند در کشمیر استفاده کرد تا اینکه در جنگ کارگل قافیه را به هند باخت.
پس از حادثه یازده سپتامبر 2001 نیز ارتباط پاکستان با عوامل غیردولتی(نیابتی) وارد فاز گسترده تری شد و کار به جایی رسید که در سال پایانی قرن میلادی(2020) اسلام آباد به حمایت از گروه های تروریستی متهم شد. تا سال 2007 میلادی فیلی که در اتاق تاریج قرار داشت عوامل حکومتی نبود و عوامل غیرحکومتی قلمداد می شد. در اولین عملیات پاکسازی نیروهای پاکستانی به لال مسجد در سال 2007 میلادی که به مرکز مبارزه با شبه نظامی گری تبدیل شد، فیل از اتاق تاریک نمایان گشت. در این حمله ده نیروی کماندو و بیش از هزار طلبه مدرسه دینی این مسجد کشته شدند.
این عملیات سرآغاز یک جنگ تازه در پاکستان شد و گروه شبه نظامی که امروزه تحریک طالبان پاکستان خوانده می شود و قبل از اولین عملیات پاکسازی ارتش پاکستان در مسجد لال به طالبان خوب معروف بودند، تهدید کردند شبه نظامی گری را به سراسر پاکستان گسترش دهند. این اتفاق دقیقا همان طور که گفته شده بود روی داد و پاکستان از کراچی گرفته تا خیبر صحنه بمب گذاری های متعدد شد. از این گذشته تحریک طالبان پاکستان برخی عملیات های تروریستی در سطح بالا را نیز انجام داد: حمله به بزرگترین پایگاه هوایی پاکستان در سال 2011 میلادی، حمله به میدان هوایی کراچی در سال 2014، ترور بی نظیر بوتو، نخست وزیر پیشین پاکستان در سال 2007 و قتل عام مدرسه دولتی ارتش پاکستان در سال 2014 نمونه هایی از حملات تحریک طالبان پاکستان در سطوح بالا می باشد.
حملات تحریک طالبان پاکستان همچنین دو انتخابات سال های 2008 و 2013 را مختل نمود: این حملات نه تنها رهبران سیاسی و کارمندان انتخاباتی را هدف قرار داد که کاروزارهای انتخاباتی را برای احزاب سیاسی جناح چپ غیرممکن ساخت.
پس از حمله مدرسه دولتی ارتش پاکستان توسط تحریک طالبان این کشور چاره ای جز حمله همه جانبه علیه تروریزم برای دولت پاکستان باقی نماند و تغییراتی در سیاست های نظامی و ایدئولوژیک پاکستان روی داد و جنگی که تحریک طالبان به راه انداخته بود به ریشه ها کشانیده شد و ارتش پاکستان به ریشه های فکری و عقیدتی تحریک طالبان پاکستان حمله کرد.
با خاموش شدن تدریجی صدای بمب ها و درگیری های مسلحانه، تحریک طالبان پاکستان تغییر موضع داد و از حیاط خلوط پاکستان (مناطق خودمختار قبایلی پیشین) به افغانستان نقل مکان کرد. تحریک طالبان پاکستان با القاعده، طالبان افغان، شبه نظامیان پنجابی مورد حمایت هند و حتی داعش شاخه خراسان ارتباط و همکاری پیدا نمود. تحریک طالبان حتی در دولت پیشین افغانستان حامی پیدا نمود و هند نیز از این گروه حمایت کرد. دولت پیشین افغانستان و هند به تحریک طالبان پاکستان کمک کرد بازسازی شوند و اهدف خود را بازتعریف کنند. از آن زمان به بعد این گروه تنها به نیروهای امنیتی، استخباراتی و سازمان های مجری قانون پاکستان حمله کرده است. هزاران افسر و سرباز پاکستان در ولایات خیبرپشتونخوا و بلوچستان که با افغانستان هم مرز می باشند در حملات تحریک طالبان کشته شده اند.
پاکستان بارها و بارها از دولت کرزی و غنی خواست از نفوذ تروریزم به پاکستان از خاک افغانستان جلوگیری کنند اما نه تنها این اتفاق نیفتاد که نفوذ تروریزم به پاکستان گسترده تر شد.
با تسلط دوباره طالبان بر افغانستان در آگوست 2021 میلادی، تحریک طالبان پاکستان اعتماد به نفس و روحیه مضاعف پیدا کرد چون شاهد روی کار آمدن دوستان خود در افغانستان بودند. پاکستان از حکومت طالبان خواستار میانجیگری میان خود و طالبان پاکستان برای صلح و ثبات شد. این اتفاق اما نیفتاد و طالبان افغانستان علی رغم اشتراکات ایدئولوژیکی موفق نشدند تحریک طالبان را به توقف حملات علیه حکومت پاکستان متقاعد سازند. حتی آتش بس اعلام شده هم مفید وافع نشد.
آیا یک آتش بس دیگر که سردار احمد خان شکیب، سفیر امارت اسلامی طالبان در پاکستان، وعده سپرده روی آن کار می کند، مفید واقع خواهد شد؟
پاسخ این سئوال نیز همانند تلاش پاکستان برای استقرار صلح و ثبات و پیشرفت در افغانستان گل آلود به نظر می رسد. پاکستان چه طور توقع دارد با میانجیگری طالبان افغانستان به صلح با تحریک طالبان برسد وقتیکه طالبان افغانستان از وعده های خود برای احترام به حقوق بشر و توافقات بین المللی سر باز می زند؟
از سویی هم احتمال حل اختلافات تحریک طالبان پاکستان با حکومت این کشور از کانال میانجیگری طالبان افغان پس از درگیری های مرزی نیروهای امارت اسلامی طالبان افغان در حصار کشی خط دیورند کمرنگ شده است.
منبع: اکسپرس تریبون
مترجم: حفیظ الله رجبی
