طالبان و کشورهای مسلمان آسیای میانه؛ جلوگیری از «طالبانی شدن»، چالشی بزرگ!(بخش چهارم و پایانی)

گفتمان دولت محور در تاجیکستان سعی می کند با استفاده از سانسور و کنترل شدید، برانگیختن مخالفت شدید علیه طالبان و ترویج بسیج قومی-ملی از ایجاد همبستگی و اتحاد به نام اسلامی جلوگیری کند.

از بعد یکنواختی و دوام تبلیغات دولتی در تاجیکستان در منطقه یک استثنا می باشد. در قرقیزستان و قزاقزستان این تنها طالبان نیست که گروه های تروریستی مخفی و پنهان به شمار می رود. در ازبکستان مردم نگران حضور و فعالیت یک گروه اسلام گرای خشن و زیرزمینی که با تسلط دوباره طالبان می توانند دوباره قوت بگیرند، می باشند. پیروز طالبان به این گروه مخفی اعتماد به نفس داده سبب می شود جنگجویانی برای داعش جلب و جذب کند.

داعش شاخه خراسان توانایی گسترش فعالیت های خود به منطقه هندوکش به ویژه بعد از خروج امریکا و ناتو از افغانستان را دارد. داعش برخلاف طالبان کشورهای آسیای میانه همسایه افغانستان را در لیست اهداف خود قرار داده است. داعش شاخه خراسان به طور ویژه سعی می کند با تبلیغات مختلف جهاد گران ازبک را جذب کند، این تبلیغات بیشتر به دشمنی بین طالبان و جنبش اسلامی ازبکستان که در سال 2015 به داعش پیوست متمرکز است.

همکاری بین طالبان و تاشکند که در گذشته سیاست مذهبی سرکوب گرایانه ای را دنبال می کرد نیز از سوی داعش شاخه خراسان به عنوان ابزاری برای تحریک ازبک ها به جنگ علیه طالبان استفاده می شود.

حاکمان در کشورهای آسیای مرکزی سعی می کنند با استفاده از ابزار نظامی، پلیسی و آموزشی جلو رشد تبلیغات گروه های تندرو را بگیرند. این کشورها با تقویت امنیت مرزی و آمادگی های نظامی شان تلاش دارند از نفوذ اسلام گراها به آسیای میانه جلوگیری کنند. اتخاذ سیاست های سخت در مورد مهاجرین از سوی کشورهای آسیای میانه همسایه افغانستان از همین نگرانی نشأت می گیرد. از سویی هم از زمان تسلط دوباره طالبان بر افغانستان، کنترل محیط های مذهبی در کشورهای آسیای میانه شدیدتر شده است. از ماه اگوست سال 2021 میلادی تاکنون، گزارشات بیشتری در مورد حمله و دستگیری اسلام گراها به ویژه در قرقیزستان و  ازبکستان شنیده می شود. در این کشورها یک برنامه ضد افراط گرایی و ضد تروریزم از سوی دولت تطبیق می شود که از 2022 تا 2026 ادامه خواهد داشت.

علاوه بر این ها، دولت های آسیای مرکزی برای جلوگیری از طالبانی شدن در کشورهای خود از ابتکارات آموزشی بهره می برند. نهادهای مذهبی و دولتی ملزم هستند برای ایمن سازی شهروندان در برابر عقاید افراطی، منابع خود را تجمیع کنند و برخی اقدامات آموزشی را روی دست گیرند.  ملا امامان مساجد می بایست خطرات تروریزم و افراط گرایی را به مردم گوشزد کند. در ازبکستان ملا امامان مساجد از یک پرسنل اضافی مدیریت معنوی با شعار «روشنگری در برابر جهل» بهره می برند. این متخصصین دینی باید اسلام واقعی را برای مردم بازگو کند و آنها را از تهدید های افراط گرایی و تروریزم دور نگه دارند.

البته روشن است که طرفداران و حامیان اعتقادات افراطی تحت تاثیر این برنامه آموزشی قرار نمی گیرند، محیط های افراطی گری که دولت خواهان تعدیل آنها هستند نیز خیلی از این برنامه ها تاثیر نمی پذیرند و حتی در مواردی این محیط های افراطی از سوی نخبگان مذهبی تبلیغ می شوند. با این حال این برنامه های آموزشی و ابتکارات گفت و گو از این جهت که حداقل کار نظارت از محیط را ممکن می سازد، می تواند مفید باشد.

در بلند مدت، برنامه های آموزشی و ابتکارات برای گفت و گو در مقایسه با سانسورهای شدید و سرکوب بهتر می تواند در کنترل و جلوگیری از خشونت اسلام گراها مفید واقع شود. سرکوب و خشونت حتی می تواند باورمندان معتدل پنهان را نیز به صحنه بکشاند. حمایت از طالبان در شبکه های مجازی یک روند نسبت به شکل گیری هویت الهام از اسلام گراها در آسیای مرکزی را نشان می دهد. این روند ممکن است برخی ها را ناراحت کند اما استفاده از سیاست سرکوب مذهبی نمی تواند این روند را متوقف کند اما می تواند آن را مخفی نماید.  

منبع: SWP

مترجم: حفیظ الله رجبی

بیشتر بخوانید:

طالبان و کشورهای مسلمان آسیای میانه؛ کاربران شبکه های اجتماعی جنگ طالبان را جنگ مسلمانان با غیر مسلمانان توصیف می کنند!(بخش ۳)