حزب عدالت و توسعه و اردوغان را بهتر بشناسید!

حزب عدالت و توسعه (Adalet ve Kalkınma Partisi) در سال ۲۰۰۱م توسط رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور فعلی ترکیه تأسیس گردید. این حزب از بطن احزاب اسلامی که توسط نجم الدین اربکان فقید تاسیس شده بود، بیرون شده است. اهداف و شعار ابتدایی احزاب اسلامی در ترکیه بر گسترش و تطبیق نسبی احکام اسلامی، ارزش‌های محافظه‌کارانه و مفاهیم ملی استوار بوده که در نهایت بر نهادینه‌سازی ارزش‌های اسلامی با رنگ ملی‌‌گرایی در ترکیه متمرکز بوده است. در حقیقت، پس از تشکیل جمهوری ترکیه توسط مصطفی کمال اتاترک در سال ۱۹۲۳م، ارتش و قانون اساسی دولت ترکیه مبتنی بر جدایی دین از زندگی (سیکولریزم) بناء یافت. بناء احزاب اسلامی کمتر می‌توانند ظهور سیاسی نمایند، مگر این‌که به آرمان‌های اسلامی خویش الوداع بگویند. زیرا براساس قانون اساسی ترکیه، تمامی احزاب سیاسی باید در مطابقت با اصول سیکولاریزم به فعالیت خود ادامه دهد، و هرگاه یکی از احزاب سیاسی ارزش‌های سیکولار را نقض کند، حزب مذکور قادر به فعالیت در ترکیه نمی‌باشد.

گروه واتس اپ «گفت و گوی سیاسی» در نوشته ای به قلم آقای جید، می نویسد نجم الدین اربکان، پدر سیاسی حزب عدالت و توسعه ترکیه، چندین احزاب سیاسی ایجاد کرد؛ اما احزاب وی یکی پی دیگری از سوی ارتش و قانون اساسی ترکیه ملغاء گردید. در نهایت اردوغان برای این‌که توانسته باشد کرسی‌های بیشتری را جهت کسب قدرت سیاسی بدست آورده باشد، با آرمان‌های دیرینه‌ی گروهی خود خداحافظی کرد؛ این یعنی پس از ایجاد حزب عدالت و توسعه، آجندای «اسلامی بودن» از خط‌مشی این حزب حذف گردید. سپس حزب عدالت و توسعه، دموکراسی محافظه‌کارانه، سیکولاریزم نرم، نظم لیبرال، بازار آزاد و اروپاگرایی را اساس پالیسی حزبی خود قرار داد که این امر یکی از عوامل پیروزی وی در انتخابات و اتکاء به قدرت سیاسی گردید. پالیسی‌های فوق امروزه توسط حزب حاکم دولت ترکیه در حال اجراء و تحکیم می‌باشد.

به عبارت دیگر، اساسی‌ترین اهداف امروزی حزب عدالت و توسعه بر تقویت نهادهای دموکراتیک، ترویج ارزش‌های سرمایه‌داری-دموکراسی، پابندی به پالیسی‌های بانک جهانی (World Bank) و صندوق وجهی پول (IMF)، برآورده‌سازی شرایط اتحادیه اروپا (European Union) بمنظور کسب عضویت در آن اتحادیه و متبارز نمودن دولت ترکیه منحیث الگوی سیاسی برای جهان اسلام معطوف می‌باشد. این حزب راه رسیدن به اهداف فوق را از طریق تطبیق و ترویج دموکراسی محافظه‌کارانه ممکن دانسته که در آن سیکولاریزم نقش اساسی را بازی می‌نماید. و اسلام مانند سایر ادیان (عیسویت، یهودیت و هندویزم) نقش مذهب (Religion) را در ترکیه دارد که تنها در عرصه‌های عبادی، اخلاقی و فردی از سوی دولت فعلی تمثیل می‌گردد.

چنان‎چه، خود اردوغان بارها طی مصاحبه‌هایی به صراحت اعتراف کرده است که دولت ترکیه یک دولت سیکولار بوده که در آن بجز دموکراسی محافظه‌کارانه (سیکولاریزم نرم) دیگر هیچ فکری جایی ندارد. وی حتی گفته است که هرگونه برچسب‌های «اسلامی بودن» بالای حزب عدالت و توسعه (AKP) منتفی می‌باشد. همچنان، حسین چلیک وزیر اسبق حزب عدالت و توسعه در واکنش به اسلامی پنداشتن حزب عدالت و توسعه به جدیت واکنش نشان داد. وی گفت: “زمانی‌که رسانه‌های غربی از حزب عدالت و توسعه –حزب حاکم جمهوری ترکیه– نام می‌برند، حرف‌های از قبیل «اسلامی»، «اسلامیست»، «اسلام معتدل»، «منحصر به اسلام»، «مبتنی بر اسلام» ویا «دارای آجندای اسلامی» به همرای آن سر داده می‌شود. باید تصریح کنم که چنین حرف‌ها نه تنها حقیقت نداشته بلکه مایه‌ی ناخشنودی ما می‌شود.” به همین‌ ترتیب، احمد داوود اوغلو، وزیر خارجه اسبق ترکیه، بارها اظهار داشته است که: “سیکولار و دموکرات بودن قوانین اجتماعی ترکیه در حال حاضر یک موضوع غیرقابل بحث است.” هم‌چنان، عمر چلیک، سخنگوی حزب عدالت و توسعه بیان کرد: “تنفیذ و جابجایی اسلام (دین) در قانون اساسی و در پالیسی حزب عدالت و توسعه وجود ندارد.”

از سوی دیگر، براساس گزارش مجله اکانومست (Economist)، «هیچ یکی از احزاب اسلامی در ترکیه به اندازه حزب عدالت و توسعه میانه‌روتر و طرف‌دارتر غرب نبوده است. و این حزب به هدف کسب عضویت در اتحادیه اروپا در سال ۲۰۰۲م به قدرت رسیده است.» به همین ترتیب، اردوغان، رهبر حزب عدالت و توسعه، در سال ۲۰۰۵م گفته بود: «حزب ما حزب اسلامی نیست و ما نیز برچسب‌های از قبیل مسلمان دموکرات را نیز رد می‌کنیم. آرمان اساسی ما رسیدن به دموکراسی محافظه‌کارانه است، نه اسلام!» نهاد بروکینز (Brookings) این را بیان می‌کند که اردوغان اصلاحات عمیقی را از لحاظ ایدیولوژیک در حزب خود آورد که کاملاً با روایت احزاب اسلامی قبلی مغایرت دارد. این گزارش هم‌چنان اضافه می‌کند که اساسی‌ترین آجندای حزب عدالت و توسعه کسب عضویت اتحادیه اروپا، نصب چهره‌های لیبرال و پراگماتیک در کرسی‌های بلند دولتی می‌باشد. این گزارش همچنان تصریح می‌کند که یکی از دلایل اساسی پیروزی حزب عدالت و توسعه در انتخابات ۲۰۰۲م اعمال همین استراتیژی بود.

امروزه یکی از اهداف کلیدی حزب عدالت و توسعه تحقق‌بخشی به آرمان‌های مصطفی کمال اتاترک (تطبیق ارزش‌های سیکولار در ترکیه و ترویج آن به سایر سرزمین‌های اسلامی) می‌باشد. و اردوغان و تیم حاکم این ماموریت را با کمال احسان به پیش می‌برند. چنان‌چه وی در مراسم اکلیل‌گذاری به مقبره‌ی اتاترک از وی منحیث «مرد مبارز» و «نیک‌نام» یاد کرد. از سوی دیگر، با وجودی‌که حزب عدالت و توسعه با رد اسلام سیاسی و تمسک به غرب و ارزش‌های سیکولار توانست به قدرت سیاسی نایل گردد، اما این پیروزی به قیمت تقویت سیکولاریزم، استحکام ارزش‌های دموکراسی و آزادی‌ها و تسلیمی در برابر امریکا و غرب تمام گریدیده است.