آزادی بقیه زندانیان طالبان، تقویت جبهه طالبان در بهار آینده یا برداشتن موانع صلح؟

در آستانۀ آغاز دور دوم گفت‌وگوهای صلح میان هیأت‌های مذاکراتی دولت افغانستان و گروه طالبان در قطر، نماینده‌گان طالبان با زلمی خلیل‌زاد، نمایندۀ ویژۀ امریکا در امور صلح افغانستان دیدار کرده‌اند. اطلاعاتی که از این دیدار به رسانه‌ها درز کرده است از پا فشاری طالبان برای رهایی زندانیان باقی ماندۀ این گروه از زندان‌های دولت افغانستان حکایت دارد.

نماینده‌گان طالبان در این نشست از آقای خلیل‌زاد خواسته‌اند که زندانیان باقی ماندۀ این گروه را از زندان‌های دولت افغانستان رها سازد و همچنان اعضای این گروه از فهرست سیاه ایالات متحده و سازمان ملل متحد بیرون کشیده شوند. ملا برادر آخند، معاون گروه طالبان و شیخ عبدالحکیم حقانی، رییس هیأت مذاکراتی این گروه با نمایندۀ ویژۀ امریکا در این ارتباط گفت‌وگو کرده‌اند.

نماینده‌گان طالبان تأکید دارند که عدم رهایی حدود هفت هزار زندانی باقی ماندۀ این گروه از زندان‌های دولت افغانستان و بی‌توجهی به بیرون کشیدن نام سران این گروه از فهرست‌های سیاه، روند گفت‌وگوهای صلح را آسیب می‌رساند. با آن‌ که هفت هزار زندانی گروه طالبان شامل موافقت‌نامۀ صلح طالبان – امریکا نیست، اما پا فشاری این گروه بر رهایی این زندانیان به هدف برداشتن موانع از سر راه گفت‌وگوهای صلح نشان می‌دهد که این گروه نقشه‌یی برای تشدید بحران، خشونت‌ها و تحقق رویای سقوط حکومت در سر دارند.

پس از امضای موافقت‌نامۀ صلح میان طالبان و ایالات متحدۀ امریکا، حکومت افغانستان مجبور شد به تبع این موافقت‌نامه بالاتر از شمار زندانیان مورد نظر طالبان را به هدف برداشتن موانع از سر راه گفت‌وگوهای صلح آزاد کند. در موافقت‌نامۀ صلح امریکا – طالبان، حکومت افغانستان می‌بایست پنج هزار زندانی این گروه را از زندان‌ها آزاد کند، اما حکومت افغانستان برای نشان دادن حُسن‌نیت به روند صلح شش هزار و ۵۰۰ زندانی این گروه را آزاد ساخت.

با آن‌ که طالبان بر بنیاد این موافقت‌نامه متعهد به کاهش خشونت‌ها و عدم بازگشت زندانیان رها شدۀ این گروه به میدان‌های نبرد هستند، اما گزارش‌های نشر شده از میدان‌های نبرد در سرتاسر کشور نشان می‌دهد که شمار زیادی از زندانیان رها شدۀ طالبان دو باره به میدان‌های نبرد برگشته‌اند. همزمان با رهایی زندانیان طالبان، خشونت‌ها در سرتاسر کشور نیز شدت گرفته است. در بسیاری از ولایت‌ها جغرافیای جنگی طالبان توسعه یافته و جنگ‌جویان این گروه توانسته‌اند دامنۀ سلطۀشان را بر شاهراه‌ها و بزرگ‌راه‌های کشور توسعه دهند.

طالبان از آغازین روزهای مذاکرات با ایالات متحدۀ امریکا و اینک گفت‌وگو با دولت افغانستان پیوسته در صدد کسب امتیاز بودند و تاکنون امتیاز خوبی به دست آورده‌اند. خروج نیروهای خارجی از افغانستان، رهایی ۶ هزار و ۵۰۰ زندانی طالبان، رهایی انس حقانی، قرار دادن حکومت افغانستان در حالت دفاعی، به انزوا کشاندن حکومت افغانستان از جریان مذاکرات صلح با امریکا و مبنا قرار گرفتن موافقت‌نامۀ این گروه با ایالات متحدۀ امریکا که گروه طالبان را در جایگاه یک حکومت سایه قرار می‌دهد از عمده‎‌ترین دستاوردهای طالبان در روند گفت‌وگوهای صلح به شمار می‌روند.

حکومت افغانستان اما در جریان این مدت طولانی از روند گفت‌وگوهای صلح چه چیزی به دست آورده است؟ از آغاز این روند تاکنون حکومت افغانستان پیوسته برای آتش‌بس صدا بلند کرده است و باوجودی که در دفاع از این داعیه حمایت مردم و جامعۀ جهانی را نیز با خود دارد، اما گروه طالبان تاکنون به این یگانه خواست حکومت افغانستان و جامعۀ جهانی که همانا آتش‌بس می‌باشد پاسخ مثبت نداده است.

روند بازی تا این جای کار نشان می‌دهد که گروه طالبان به هیچ چیزی کمتر از تحقق خواست‌های‌شان و تحقق امارت اسلامی تمکین نمی‌کنند و تداوم این وضعیتی که حکومت افغانستان همه‌چیز را برای «هیچ» در برابر طالبان از دست بدهد، جز خالی کردن صحنۀ قدرت سیاسی به طالبان چیزی دیگری به دنبال ندارد.

اگر حکومت افغانستان همانند گذشته در رهایی هفت هزار زندانی دیگر طالبان به خواست این گروه تمکین کند، طالبان می‌توانند با لشکر نزدیک به دو هزار سربازی که با عالمی از عقده‌ها از زندان رها می‌شوند و به میدان‌های نبرد برمی‌گردند، بهار آینده و آغاز قرن جدید را برای مردم افغانستان به جهنم بدل کنند.

به بُن‌بست کشاندن روند گفت‌وگوهای صلح و کندی‌های پیهم این روند نشان می‌دهد که گروه طالبان به دنبال برطرف‌سازی همۀ نگرانی‌ها و موانع برای ایجاد امارت اسلامی‌ هستند، نظامی که در آن به هیچ یکی از ارزش‌های دموکراتیک و حقوق بشری جای باقی نمی‌گذارند.

با آن‌ که گروه طالبان همواره ایالات متحدۀ امریکا را به پیمان‌شکنی متهم می‌سازد و این پیمان‌شکنی را یگانه دلیل کندی روند گفت‌وگوهای صلح عنوان می‌کند، اما افزایش خشونت‌ها پس از امضای موافقت‌نامۀ این گروه با امریکا و رهایی زندانیان‌شان، بیان‌گر عدم پایبندی این گروه به توافق‌نامۀ صلح است.

افزایش تلفات نظامیان و غیرنظامیان در ماه‌های پسین به ویژه افزایش حمله‌های هدف‌مند بر جان خبرنگاران و فعالان مدنی بیان‌گر آن است که روند گفت‌وگوهای طولانی صلح هیچ تأثیری بر کاهش خشونت‌ها در کشور نداشته است. گمان می‌رود که گروه طالبان با استفاده از گفت‌وگوهای صلح در صدد پایان دادن به جنگ خونین نیستند؛ بلکه تلاش دارند همۀ زندانیان‌شان را زیر سایۀ گفت‌وگوهای صلح آزاد بسازند.

از سوی دیگر، طالبان می‌خواهند با بیرون کردن نام سران این گروه از فهرست سیاه و جلب حمایت شماری از کشورها از روند گفت‌وگوهای صلح و مشروعیت مبارزۀشان علیه حکومت افغانستان برای ایجاد یک دولت اسلامی کسب مشروعیت کنند. پس از نهایی‌سازی چارچوب مذاکرات صلح و وقفۀ ۲۰ روزه، انتظارها بر این بود که هیأت‌های مذاکراتی هر دو طرف دور دوم مذاکرات را آغاز کنند، اما آن ‌گونه‌یی که دیده می‌شود با گذشت نزدیک به دو هفته از آغاز دور دوم مذاکرات هیچ گونه پیشرفتی در این گفت‌وگوها به میان نیامده است.

تأخیر و کندی‌های پیهم در مذاکرات صلح که همزمان با افزایش خشونت‌ها همراه است، این نگرانی را به میان آورده است که مذاکرات صلح هیچ تأثیری بر کاهش خشونت و زنده‌گی شهروندان افغانستان ندارد و در سایۀ این مذاکرات میزان تلفات نظامیان و غیرنظامیان افزایش یافته است.

اکنون هیأت مذاکراتی دولت افغانستان مکلف است تا بر تسریع گفت‌وگوهای صلح پافشاری کند و تا زمانی که طالبان به آتش‌بس تمکین نکنند، هیچ یکی از خواست‌های این گروه نباید پذیرفته شود؛ زیرا هر گونه تمکینی به خواست این گروه پیامدهای ویران‌گری را برای مردم و حکومت در پی خواهد داشت.

سمیع الله سیحون