میراث فرهنگی بدخشان در خطر نابودی قرار دارد

بدخشان یکی از ولایت‌های شمال‌شرقی کشور است که با توجه به پیشینۀ تاریخی و پیوسته‌گی آن به یک حوزۀ فرهنگی – تمدنی شمار زیادی از آبده‌ها و آثار فرهنگی و تاریخی را در خود جا داده است. شمار زیادی از این میراث‌های فرهنگی و آبده‌های تاریخی در جریان جنگ‌های داخلی و در پی بی‌توجهی دولت با خطر نابودی روبه‌رو هستند.

فرهنگیان بدخشان با انتقاد از بی‌توجهی دولت نسبت به حفظ و نگه‌داری آبده‌های تاریخی و میراث‌های فرهنگی می‌گویند که شمار زیادی از آبده‌های تاریخی این ولایت در مناطق دوردست و ناامن بدخشان و حتا مناطق مرکزی این ولایت با خطر نابودی روبه‌رو هستند. آنان با انتقاد از ریاست اطلاعات و فرهنگ ولایت بدخشان، این اداره را در زمینۀ ترمیم و نگه‌داری میراث‌های فرهنگی و تاریخی به بی‌توجهی متهم می‌کنند و می‌گویند که بی‌مسوولیتی مقام‌های دولت نسبت به حفاظت از میراث‌های فرهنگی و تاریخی پیامدهای ناگواری دارد. به گفتۀ آنان، آبده‌های تاریخی از یک‌طرف شناسۀ هویت تاریخی یک جغرافیا با همۀ پیوسته‌گی‌های فرهنگی و تمدنی آن می‌باشد و از سوی دیگر در زمینۀ توسعۀ صنعت گردش‌گری نیز از اهمیت ویژه‌یی برخوردار است.

عبدالبصیر وثیق، یکی از فرهنگیان بدخشان می‌گوید که حکومت محلی نه تنها در زمینۀ حفاظت از میراث‌های فرهنگی و آبده‌های تاریخی کوچک‌ترین کاری را انجام نداده است؛ بلکه تا هنوز موفق نشده تا شمار دقیق آبده‌های تاریخی این ولایت را شناسایی کند. به گفتۀ آقای وثیق، نابودی شمار زیادی از آبده‌های تاریخی در این ولایت آنان را نسبت به وضعیت آبده‌های تاریخی نگران ساخته و باشنده‌گان بدخشان از حکومت می‌خواهند که برنامه‌های عملی را برای شناسایی، ثبت و ترمیم آبده‌های تاریخی این ولایت روی دست بگیرد.

این چهرۀ فرهنگی می‌افزاید که در پی بی‌توجهی ریاست اطلاعات و فرهنگ بدخشان و گسترش ناامنی در مناطق دوردست این ولایت، شماری از میراث‌های تاریخی ناشناخته باقی مانده و شمار دیگری نیز با خطر نابودی روبه‌رو هستند. آقای وثیق اضافه می‌کند: «ما وقتی که به ولسوالی‌های مختلف بدخشان می‌رویم با نام‌های عجیبی سر می‌خوریم که هر کدام آن نشان می‌دهد که در گذشته این‌جا یک آبدۀ تاریخی بوده، اما متأسفانه شمار زیاد این آبده‌ها نه تاکنون جایی ثبت شده و نه هم از آن حفاظت می‌شود. اگر وضعیت ناامنی به همین‌ شکل در بدخشان ادامه یابد، بالاخره آبده‌های باقی مانده نیز از بین خواهند رفت.»

همچنان حیات‌الله رنجبر، یکی از بزرگان بدخشان می‌گوید که هنوزهم نشانه‌هایی از توقف‌گاه‌ها و محل سکونت بازرگانان در امتداد شاهراه ابریشم که از میان چندین ولسوالی بدخشان می‌گذشت، وجود دارد. آقای رنجبر می‌افزاید که این مخروبه‌ها از تاریخ درخشان و رونق بازرگانی در این ولایت حکایت دارد که تا هنوز هیچ گونه توجهی به شناسایی و ثبت این آثار به عنوان آثار تاریخی از سوی حکومت نشده است. این بزرگ محلی خاطرنشان می‌سازد: «شاهراه ابریشم از دل کو پایه‌های بدخشان می‌گذشت و اگر به طرف ولسوالی‌های زیباک، اشکاشم و وردوج بروید، شما با رباط‌ها بر خواهید خورد که این رباط‌ها همان توقفگاه‌های کاروان‌های تجارتی است که از مسیر چین حرکت می‌کردند و با گذر از پامیر، آسیای میانه و آسیای مرکزی را پیموده و به اروپا می‌رسیدند.»

سید حسین نهیب، یکی از فرهنگیان دیگری در ولایت بدخشان است. او می‌گوید با آن که ریاست اطلاعات و فرهنگ بدخشان طی سال‌های پسین ۳۶ آبده را در این ولایت شناسایی کرده است، اما هنوزهم آبده‌های زیادی در این ولایت ناشناخته باقی مانده و برای شناسایی آن‌ها کار درخور توجهی صورت نگرفته است. به گفتۀ این چهرۀ فرهنگی، ناامنی‌ها و غصب مناطق دارای آبده‌های تاریخی از سوی مردم و زورمندان، روند شناسایی و ثبت آبده‌های تاریخی با مشکل روبه‌رو شده است. آقای نهیب می‌افزاید که آبده‌های تاریخی و میراث‌های فرهنگی افزون بر این‌ که جزو افتخارهای مردم هستند، توجه به نگه‌داری و ترمیم آن‌ها می‌تواند در زمینۀ جلب توجه گردش‌گران و توسعۀ صنعت گردش‌گری به عنوان یکی از مولفه‌های توسعۀ اقتصادی موثر واقع شود.

در همین حال، نقیب‌الله ثاقب‌یار، رییس اطلاعات و فرهنگ بدخشان می‌گوید که این اداره طی سال‌های پسین گام‌های عملی را برای شناسایی شمار زیادی از آبده‌های تاریخی در این ولایت برداشته است و چند آبده‌یی را نیز مرمت‌کاری کرده است. به گفتۀ رییس ادارۀ اطلاعات و فرهنگ بدخشان، تاکنون این اداره ۳۶ آبدۀ تاریخی را شناسایی کرده که از این میان شش آبدۀ تاریخی را در همکاری با نهادهای کمک‌کننده و حمایت کنندۀ دولت ترمیم کرده‌اند و تلاش‌ها برای شناسایی و ترمیم آبده‌های تاریخی دیگر نیز ادامه دارد.

آقای ثاقب‌یار می‌افزاید که تلاش‌های ریاست اطلاعات و فرهنگ در بدخشان برای جلب همکاری موسسه‌ها و نهادهای کمک‌کننده جهت ترمیم و نگه‌داری همۀ آبده‌های تاریخی بی‌نتیجه باقی مانده است و آنان می‌کوشند با جلب همکاری نهادهای کمک‌کننده، آبده‌های تاریخی این ولایت را از خطر نابودی نجات دهند.

مسوولان ریاست اطلاعات و فرهنگ بدخشان خاطرنشان می‌سازند که تا زمان راه‌اندازی برنامه‌های عملی برای ترمیم آبده‌های تاریخی به همۀ ولسوالی‌های بدخشان نامه‌یی فرستاده شده است تا با ایجاد کمیته‌ها در سطح ولسوالی‌ها از خطر نابودی آبده‌های تاریخی جلوگیری کنند.

سمیع الله سیحون