گام های حکومت لرزان و خشونت های طالبان پابرجاست!
با ورود هیأت‌های دولت و طالبان به قطر پس از یک تنفس چندهفته‌ای، دور جدید و البته جدی مذاکرات صلح امروز دوباره از سر گرفته شد. در طول این این مدت، هیأت افغانستانی به کابل و هیأت گروه طالبان به بهانه مذاکره با سران پاکستان به آن کشور سفر کردند. حالا با بازگشت اعضای هیأت صلح دو جانب به قطر، بازهم نگاه‌ها به این کشور جلب شده و مردم افغانستان با بی صبری منتظر شنیدن اخبار جدید از دوحه هستند. ظاهرا نمایندگان دولت با شعار اولویت آتش بس و نمایندگان طالبان با اصرار بر مطرح شدن چگونگی ایجاد نظام آینده به این دور از مذاکرات آمده اند.
اینکه در پاکستان چه اتفاقاتی افتاده و چه تغییراتی در نظر طالبان اعمال شده است، موضوعی است که از رسانه‌ها پنهان مانده و خود طالبان هم هیچگاه علاقه‌ای به رسانه‌ای کردن مواضع شان ندارند. بهانه اعضای هیأت طالبان برای سفر به پاکستان مبنی بر دیدار و گفتگو در مورد صلح با مقامات این کشور، طرحی برای لاپوشانی حضور رهبران این گروه در پاکستان بود. در واقع همه می‌دانند که هیأت مذاکره کننده طالبان برای رایزنی در مورد پیشنهادهای دولت افغانستان به دیدار رهبران‌شان که در پاکستان مستقر هستند، به آن کشور رفته بودند. تا اینجای کار طالبان عموما دو پهلو سخن گفته و طرح مشخصی در مورد آینده افغانستان از سوی آنها بنا به حساسیت جهانی و ترس از واکنش مردم افغانستان به ویژه نهادهای موثر حقوق بشری و سازمان‌های حمایت از اقلیت‌ها و حقوق زنان برای آینده افغانستان پیشنهاد نشده است. ایجاد حکومت اسلامی گنگ و نا مفهوم است؛ زیرا قرائت طالبانی از اسلام نسخه متفاوتی از اسلام متداول در کشورهای مسلمان جهان است.
ناگفته نماند که دولت فعلی افغانستان نیز اسلامی بوده و قانون اساسی آن گواه این مطلب است. از سوی دیگر، به نظر می‌رسد که حضور رهبران این گروه در پاکستان استقلال این گروه را به شدت زیر سوال برده و طالبان با آگاهی از این موضوع، به شدت تقلا می کند که سایه سنگین پاکستان را حداقل در ظاهر، از سر گروه خود کم کنند. سخنگویان امنیت ملی افغانستان از تلاش طالبان برای مستقر کردن رهبران خود به افغانستان سخن می گویند. در حالی که گروه طالبان تلاش می‌کند تا وجهه خود را انظار مردم افغانستان و کشورهای جهان ترمیم کرده و خود را نمایندگان مردم افغانستان بنامند، اما نفوذ آشکار حکومت پاکستان بر این گروه و حساسیت‌های تاریخی مردم افغانستان نسبت به این کشور، این گروه را در نزد افکار عمومی مردم افغانستان، زیر فشار مضاعفی قرار داده است. ادامه خشونت‌ها در افغانستان با وجود انکار طالبان، بازهم این گروه را به عنوان متهمین اصلی طراحی و اجرای حملات علیه اعضای جامعه مدنی و خبرنگاران، با انتقادهای زیادی مواجه کرده و حتی آمریکا هم با صراحت از این موضوع ابراز ناخشنودی کرده است.
پیروزی بایدن در آمریکا و پایان دوره ریاست جمهوری دونالد ترامپ به عنوان طراح اصلی مذاکرات صلح افغانستان، پرسش‌هایی در مورد ادامه روند صلح و نقش زلمی خلیل‌زاد در این مورد ایجاد کرده بود. ولی حالا زلمی‌خلیل‌زاد دوباره به جریان مذاکره برگشته و این روزها در کابل به سر می‌برد. این نکته مشخص می‌کند که رئیس جمهور جدید آمریکا بر ادامه طرح دولت ترامپ در مورد صلح در افغانستان نگاه مثبت داشته و خواهان ادامه این روند است. فرد نامزد شده برای رتبه مشاورت امنیتی جو بایدن هم اظهار کرده است که مذاکرات صلح افغانستان بر روال سابق خود ادامه خواهد یافت. از این رو حضور خلیل زاد در ادامه مذاکرات با وجود روی‌کار آمدن یک دولت دموکرات در آمریکا، تا اینجای کار مسجل و حتمی است.
اما در اردوگاه دولت؛ همه چیز بر وفق مراد رئیس جمهور غنی نیست. شکاف در بین سران حکومت وحدت ملی نمایان‌تر از آنی است که بتوان آن را با تعارفات رایج دیپلماتیک پنهان کرد. در دومین نشست مشورتی شورای مصالحه به ریاست داکتر عبدالله، اشرف‌غنی و عبدالکریم خلیلی رئیس سابق شورای مصالحه کشور حضور نداشتند. اگر چند تلاش شد که علت غیبت این‌دو شخص طبیعی و معذوریت‌های دیگر قلمداد شود، اما اهمیت این موضوع از چشم هیچ‌کسی پوشیده نماند. به نظر می‌رسد که غنی از عملکرد شورای مصالحه ملی شدیدا ناراضی است. خصوصا اینکه این شورا با اصرار آمریکا و کشورهای اروپایی بعد از بن بست مذاکرات صلح در دور قبلی، به یکباره آغاز به فعالیت جدی کرده و وجود این شورا، به نوعی گرفتن ابتکار عمل از دست رئیس جمهور و سپردن آن به رهبران احزاب کشور تعبیر می‌شود. اخباری از مخالفت اشرف غنی با حضور غیرت بهیر از حزب اسلامی حکمتیار و خالد نور، پسر عطا محمد نور، از رهبران جهادی کشور در ترکیب هیأت صلح در دور جدید مذاکرات وجود دارد. ممانعت از همراهی خالد نور با هیأت اعزامی دولت افغانستان، به تیره شدن روابط عطا محمد نور و اشرف غنی در پی برکناری وزیر صحت عامه بی ارتباط نیست.
زلمی خلیل‌زاد دو روز است که از دوحه به کابل آمده و مذاکرات فشرده‌ای را با سران احزاب افغانستان آغاز کرده است. تا فعلا دیداری بین او و رئیس جمهور غنی انجام نشده است. این طور به نظر می‌رسد که غنی تمایلی برای دیدار با خلیل‌زاد ندارد. علنی شدن این مسایل، گمانه‌زنی هایی را در مورد حمایت آمریکا از طرح طالبان مبنی بر ایجاد حکومت به وجود آورده است. موضوعی که سرور دانش معاون دوم آقای غنی نسبت به آن اخطار داده و گفته است که با آمدن حکومت موقت در افغانستان نظام ازبین خواهد رفت: «طرح ادارۀ موقت یعنی گسست، فروپاشی و لغو قانون اساسی است».
از همین حالا به نظر می رسد که این دور از مذاکرات بسیار سخت و نفس‌گیر خواهد بود. در حالی که اشرف غنی بحث حکومت موقت را خط قرمز خود می‌داند، اما به‌نظر نمی‌رسد که همه رهبران احزاب سیاسی در افغانستان در این مورد با اقای غنی هم‌نظر باشند. از این رو اختلاف نظرات در اردوگاه دولت را می‌توان از همین حالا مشاهده کرد. اگر مذاکرات بدون فشارهای کشورهای خارجی ادامه یابد، خیلی بعید است که گفتگوهای دوحه به سر انجام برسد. اما نمی‌توان به نقش پررنگ امریکا و اروپا در تاثیر گزاری بر طرفین بی‌توجه بود. از این رو احتمالا این مذاکرات به نتیجه‌ای خواهد رسید اما تجربه ثابت کرده است که پذیرش پیشنهادهای دو طرف با اکراه و دخالت‌های خارجی صلح واقعی را به بار نمی آورد. این موضوع همانند آتشی در زیر خاکستر خواهد بود که بالاخره یک روزی خودش را نشان خواهد داد.
خامه پرس
