آسیای مرکزی، حلقه نجات پروسه صلح افغانستان

افغانستان و ازبکستان توافق نامه‌یی را به امضا رسانیدند که زمینه انتقال انرژی، حمل و نقل و تجارت را مساعد می‌سازد.

محمد حنیف اتمر سرپرست وزارت خارجه افغانستان پس از ملاقات با عبدالعزیز کامیلوف، همتای ازبکستانی‌اش اعلام کرد که تاشکند انرژی برق مورد نیاز کابل را تأمین می‌کند.

اين توافقنامه پس از آن به امضا رسید که تاجیکستان از قطع انتقال برق و تجهیزات آن به افغانستان خبر داد.

آقای اتمر در تاشکند، بر اهمیت روابط برادرانه میان دو ملت، گسترش و تقویت تجارت، ترانزیت و انتقال انرژی میان کابل و تاشکند تاکید کرد و گفت که این روابط نه تنها به نفع افغانستان و اوزبیکستان، بلکه به نفع کشورهای همسایه و منطقه است.

آقاى اتمر تأکید کرد: کابل روی حمایت تاشکند و سایرکشورهای منطقه به ویژه در زمینه امنیت حساب می‌کند. زیرا به گفته وی، تروریسم تهدیدی جدی برای پنج کشور منطقه به خصوص چین، روسیه، هند، ایران و پاکستان می‌باشد.

در همین راستا، اتمر ابراز امیدواری کرد که همۀ کشورهای آسیای میانه در تأمین صلح در افغانستان نقش خود را ایفا کنند.

فقدان برق

 توافق‌نامه انتقال انرژی میان تاشکند و کابل، پس از قطع برق از جانب تاجیکستان به افغانستان صورت می‌گیرد. تاجیکستان به دلیل کاهش ذخایر آبی، صدور انرژی به کشورهای ازبکستان و افغانستان را متوقف کرد.

دستگاه دیپلوماسی افغانستان باور دارد که تاجیکستان خلاف توافق‌نامه‌های بین‌المللی و شرایط تعیین شده، صدور برق به افغانستان را متوقف کرد.

طبق اطلاعات رسمی دولت تاجیکستان، سطح آب در رودخانه‌ها و مخاذن به طور چشمگیری کاهش یافته است.

در بیانیۀ دوشنبه ذکر شده است که کاهش منابع آب به دلیل تغییرات آب و هوایی است که می‌تواند منجر به مشکلاتی در تأمین انرژی در فصل خزان و زمستان شود. با این وجود، در حال حاضر، ورودی آب به مخزن نورک روزانه 70-80 سانتی متر افزایش می‌یابد که این امیدواری را ایجاد می‌کند که مقامات محلی قادر به جلوگیری از عوارض گسترده هستند.

به امید همسایگان

رهبران افغانستان و تاجیکستان (اشرف‌غنی و امام علی رحمن) در یک مکالمۀ تلیفونی به تاریخ 21 اسد دربارۀ قطع انرژی و روابط میان دو کشور گفت‌وگو کردند. در این گفتگو، سران دو کشور خاطر نشان کردند که در حال حاضر تقویت همکاری در همه زمینه‌ها از جمله در صنعت برق بسیار مهم است.

گزارش شده است که روسای جمهور بر اجرای پروژه انرژی CASA-1000 تمرکز کرده‌اند. این طرح که حدود 1.2 میلیارد دالر ارزش دارد، چهار سال پیش اجرا شد. گسترش خطوط برق برای انتقال نیروگاه برق اضافی از تاجیکستان و قرقیزستان به افغانستان و پاکستان از طریق این پروژه بزرگ انجام می‌شود.

رییس جمهور تاجیکستان دو روز قبل از مکالمه تلفنی خود با غنی به منطقه دارواز سفر کرد. سفر رحمان به منطقۀ مرزی بیشتر از قطع انرژی بازتاب داشت.

شهروندان افغانستان با اطلاع از ورود امامعلی رحمان، در آن سوی رودخانه پنج در مرز تاجیکستان و افغانستان جمع شدند. آنها می خواستند شخصاً با رهبر تاجیکستان صحبت کنند. این مکالمه کوتاه بود و از طریق بلندگو انجام شد. افغان‌ها از رحمان خواستند تا در حل مشکلاتی مانند کمبود آب آشامیدنی، کمبود ارتباطات و بزرگراه‌ها کمک کند. اما درخواست اصلی تأمین برق منطقه بود. رئیس جمهور تاجیکستان قول داده است که این مسئله را حل کند‌، اما با مشارکت دولت افغانستان.

مسوولیت منطقه‌یی

کشورهای آسیای میانه بدون شک تحت تأثیر آنچه در افغانستان اتفاق می‌افتد هستند؛ اما به دلیل فرصت‌های محدود نمی‌توانند به یک اندازه در حل مشکلات افغانستان سهیم باشند. بنابراین، تاجیکستان و قرقیزستان دارای اقتصاد ضعیف و یک سیستم سیاسی بی‌ثبات هستند. ترکمنستان از نظر سیاست خارجی چندان فعال نیست. ازبکستان نیز به نوبه خود به دلیل موقعیت جغرافیایی و منابعی‌که دارد از فرصت بهتر برای کمک به افغانستان برخوردار است. علاوه بر این، روی کار آمدن رئیس جمهور شوکت میرضیایف در سال 2016 مواضع این کشور را در قبال منطقه به ویژه افغانستان تغییر داد و نشان داد که آسیای مرکزی هم می تواند در قبال قضایای افغانستان تأثیرگذار واقع شود.

به همین دلیل، ازبکستان به عنوان یکی از کشورهای میزبان مذاکرات بین‌الافغانی در نظر گرفته شده است. مذاکراتی‌که احتمالاً هفتۀ جاری آغاز خواهد شد.

اکنون این سؤال مطرح است که آیا در نتیجۀ مذاکرات مستقیم میان طالبان و دولت افغانستان و پس از خروج نیروهای بین‌المللی، افغانستان در همسویی با همسایگان قادر به ایجاد یک سیستم و مدل موثر خواهند بود و یا خیر. روشن است که افغان‌ها به دولت کابل امید ندارند.

گریگوری اکسینکو