در قطر چه می گذرد، آتش بس یا کاهش خشونت؟

هرچند گزارش‌ها از توافق بر سر کاهش خشونت میان امریکا و طالبان خبر می‌دهد، اما حکومت افغانستان می‌گوید که مردم این کشور کاهش خشونت نه، بلکه آتش‌بس می‌خواهند. همچنان حکومت افغانستان با رد کاهش خشونت می‌گوید که کاهش خشونت برای مردم افغانستان معنا ندارد و این مسأله برای مردم و حکومت افغانستان و کشوهای منطقه مبهم است.

روز پنج‌شنبه، ۲۶ جدی، وزیر خارجه‌ی پاکستان از توافق گروه طالبان بر سر کاهش خشونت خبر داد. روز جمعه، ۲۷ جدی، نمایندگان امریکا، اروپا، ناتو و یوناما در نشستی در شهر دبی امارات متحده عربی توافق کردند که کاهش خشونت در افغانستان مهم است.

هرچند گروه طالبان تاکنون در مورد مسأله‌ی کاهش خشونت به‌صورت رسمی اظهار نظر نکرده است، اما روز جمعه این گروه اعلام کرد که گفت‌وگو روی امضای توافق‌نامه‌ی صلح میان امریکا و طالبان و مراسم امضای آن میان هیأت مذاکره‌کننده‌ دو طرف در دوحه، پایتخت قطر جریان دارد.

ظاهراً معلوم می‌شود که دو طرف بر سر کاهش خشونت به توافق رسیده‌اند. تاکنون جزئیات توافق بر سر «کاهش خشونت» مشخص نشده و معلوم نیست که میزان کاهش خشونت تا چه سطح خواهد بود. همچنان معلوم نیست که منظور از کاهش خشونت، آتش‌بس موقت یا نسبی است یا کاهش خشونت به‌جای آتش‌بس؟

گروه طالبان تاکنون در این مورد به‌صورت رسمی اظهار نظر نکرده، اما حکومت افغانستان مکرار به آن واکنش نشان داده است. حکومت کاهش خشونت به‌جای آتش‌بس را نپذیرفته و تأکید دارد که این موضوع عملی نیست و یک موضوع بی‌معنا است.

موقف حکومت افغانستان: رد کاهش خشونت و تأکید بر آتش‌بس کامل

هرچند گزارش‌ها از توافق بر سر کاهش خشونت میان امریکا و طالبان خبر می‌دهد، اما حکومت افغانستان می‌گوید که مردم این کشور کاهش خشونت نه، بلکه آتش‌بس می‌خواهند. همچنان حکومت افغانستان با رد کاهش خشونت می‌گوید که کاهش خشونت برای مردم افغانستان معنا ندارد و این مسأله برای مردم و حکومت افغانستان و کشوهای منطقه مبهم است.

پس از نشر خبرها مبنی به توافق امریکا و طالبان بر سر کاهش خشونت، حکومت افغانستان مکررا واکنش نشان داده و ضمن رد کاهش خشونت، بر برقراری آتش‌بس تأکید کرده است.  صدیق صدیقی، سخن‌گوی ریاست‌جمهوری افغانستان روز جمعه در رشته‌تویتی گفت که دولت و مردم افغانستان از هر طرحی صلح که در آن آتش‌بس به حیث یک قدم اساسی مطرح شود، استقبال می‌کنند. آقای صدیقی افزود که صلح پایدار و باعزت برای دولت، مردم و متحدان بین‌المللی افغانستان اولویت اساسی است و تنها راه رسیدن به آن، تأمین آتش‌بس می‌باشد. به گفته‌ی او، طرح حکومت افغانستان برای آغاز گفت‌وگوهای صلح به‌جای کاهش خشونت‌ها، تأمین آتش‌بس است: «کاهش خشونت معنای دقیق نظامی، حقوقی و جنبه‌ی عملی ندارد. (اما) هدف ما از آتش‌بس، همانند آتش‌بسی است که دو سال پیش، در روزهای عید در کشور برقرار شد.»

هم‌زمان عبدالسلام رحیمی، وزیر دولت در امور صلح نیز گفته که مردم افغانستان آتش‌بس می‌خواهند و برای دولت و مردم افغانستان کاهش خشونت معنا ندارد. آقای رحیمی روز پنج‌شنبه، ۲۶ جدی در نشستی در «انستیتوت مطالعات استراتژیک افغانستان» در کابل گفت که مردم افغانستان کاهش خشونت نه، بلکه آتش‌بس می‌خواهند. به گفته‌ی رحیمی، مردم افغانستان از کاهش خشونت چیزی نمی‌دانند و در کاهش خشونت کسی مکلف به انجام چیزی نیست، اما در آتش‌بس با وجودی که عملی‌کردن صد در صدی آن مشکل است، تعهدی وجود دارد. رحیمی همچنان گفت در صورتی که طالبان با آتش‌بس توافق کند، بازهم دولت افغانستان در مرحله‌ی آتش‌بس با چالش‌هایی مواجه خواهد بود.

صدیق صدیقی، سخن‌گوی ریاست‌جمهوری روز شنبه نیز در این مورد کنفرانس خبری گرفت و ضمن تأکید و تکرار اظهارات قبلی خود و آقای سلام رحیمی گفت که از آغاز گفت‌وگوهای امریکا با طالبان از سوی رییس‌جمهور و مردم افغانستان بر آتش‌بس تأکید شده است.

آقای صدیقی افزود که معلوم نیست طرح جدید کاهش خشونت است یا آتش‌بس: «برداشت ما در حکومت افغانستان این است هرنامی‌که به این طرح داده می‌شود یا هر پیشنهادی‌که طالبان از پاکستان با خود آورده به قطر و با آقای خلیل‌زاد مطرح می‌سازند، مردم ما باید شاهد آتش‌بس باشند. آتش‌بس اساسی‌ترین موضوع و اساسی‌ترین خواست برای مردم افغانستان است. به جز از این مسأله کدام موضوع دیگر نیست که روی آن در دوحه گفت‌وگو صورت می‌گیرد. امیدوار استیم که طالبان هم با پیش‌نهاد آتش‌بس از پاکستان برگشته باشند.»

او همچنان طرح کاهش خشونت را غیرعملی خواند و پرسید که کاهش خشونت به چه معنا؟ آیا به‌جای ۱۰ حمله پنج حمله می‌کنند. یا به‌جای کشتن ۱۰ نفر پنج نفر را می‌کشند.؟

«توافق ترمپ و غنی پیشنهاد آتش‌بس بود»

از سوی هم سخن‌گوی ریاست‌جمهوری گفت که در جریان مذاکرات ۱۲ ماهه‌ی امریکا با طالبان به خواست آتش‌بس توجه نشد، اما پس از دیدار دنالد ترمپ و اشرف غنی در بگرام و صحبت روی اهمیت آتش‌بس، به آن توجه و به‌عنوان پیش‌شرط اصلی برای آغاز دوباره‌ی گفت‌وگوها مطرح شد: «رییس‌جمهور آیالات متحده امریکا نیز موافقت کرد که برای آغاز دوباره گفت‌وگوها میان آقای خلیل‌زاد و طالبان، پیش‌شرط یا موضوع آتش‌بس به گونه‌ی مشترک باید با طرف طالبان مطرح شود.»

او افزود که در دیدار ترمپ و غنی در بگرام روی مسأله آتش‌بس به‌حیث یک پیشنهاد و پیش‌شرط برای آغاز دوباره‌ی گفت‌وگوها موافقت شد: «آنچه‌که امروز در دوحه میان آقای خلیل‌زاد و طالبان است، امیدوار استیم که روی مسأله‌ی آتش‌بس تأکید شود. آنچه‌که میان دو رییس‌جمهور موافقت شده، موضوع آتش‌بس است.»

صدیقی گفت که اگر گروه طالبان به تأمین آتش‌بس موافقه نکنند، گفت‌وگوها و تلاش‌های مشترک برای آوردن صلح و ختم جنگ در افغانستان به نتیجه نخواهد رسید: «این پیام از طرف ما و ایالات متحده امریکا به‌گونه‌ی واضح به طالبان داده شده بود. بعد از آغاز دوباره‌ی گفت‌وگوها، گروه قطر طالبان موضوع را گرفتند و به پاکستان سفر کردند تا در مورد آن با رهبران خود مشوره کنند.»

او یادآور شد که تاکنون در نشست قطر پیش‌رفت قابل ملاحظه‌ی در مورد آتش‌بس یا کاهش خشونت صورت نگرفته است.

گروه طالبان پیش‌شرط آتش‌بس برای آغاز مذاکرات را قابل پذیرش نمی‌داند

هرچند اعضا مذاکره‌کننده گروه طالبان در قطر در مورد طرح کاهش خشونت چیزی نگفته، اما قبلا آتش‌بس به‌عنوان پیش‌شرط آغاز مذاکرات بین‌الافغانی را پذیرفتنی و عملی ندانسته بود.

سهیل شاهین، سخن‌گوی دفتر سیاسی طالبان در قطر و یکی از مذاکره‌کنندگان این گروه با امریکا می‌گوید وقتی توافق‌نامه‌ی صلح با امریکا امضا شد، مذاکرات بین‌الافغانی آغاز می‌شود و آتش‌بس یکی از موضوعات قابل بحث در این مذاکرات خواهد بود. او اخیراً در گفت‌وگو با اطلاعات روز گفته بود: «آتش‌بس به این معنا است که همه موضوعات مهم حل شده و آتش‌بس کامل و صلح در کشور آغاز می‌شود.»

آقای شاهین در مورد تعیین پیش‌شرط از سوی حکومت افغانستان گفته بود: «این شرط غیرعملی است و قابل پذیرش نیست. آن‌هایی که چنین شعار را سر می‌دهند، می‌خواهند روند صلح را سپوتاژ نمایند. چون آن‌ها نمی‌توانند صراحتاً با صلح مخالفت کنند، تاکتیک‌های مخرب دیگری را برای تخریب روند صلح به کار می‌برند و آتش‌بس یکی از همین تاکتیک‌های مخرب است.»

کاهش خشونت یا آتش‌بس و مسأله تطبیق آن

حکومت افغانستان کاهش خشونت را عملی و اجرایی نمی‌داند و می‌گوید که کاهش خشونت کسی را مکلف به انجام چیزی نمی‌کند. اما برخی از کارشناسان آن‌ را قدمی به‌سوی آتش‌بس و صلح می‌دانند و می‌گویند که کاهش خشونت یک فرصت است و پس از امضای موافقت‌نامه برای طرف‌ها مکلفیت به‌بار می‌آورد.

محی‌الدین مهدی، عضو پیشین مجلس نمایندگان توافق بر سر کاهش خشونت را یک گام به پیش به طرف صلح و آتش‌بس کامل می‌داند.

آقای مهدی در صحبت با اطلاعات روز در مورد اجرایی بودن طرح کاهش خشونت می‌گوید که کاهش خشونت وقتی روی اسناد و براساس تعهد و پیمان میان هر دو طرف باشد، تعهد به بار می‌آورد و هر دو طرف را مکلف می‌سازد تا آن را رعایت بکنند: «به گمان من این یک غنیمت است. یک گام به پیش به طرف صلح است. استقبال می‌کنیم هرچند تعیین تعریف دقیق برایش مشکل است. می‌شود جزئیات آن را بخوانیم. ممکن است مواضع خاص در شهرها، مناطق و شاهراه‌ها را استثنا کرده باشند که در این جاها جنگ واقع نشود.»

آقای مهدی توافق بر سر کاهش خشونت را به نفع مردم افغانستان می‌داند و می‌گوید: «گمان می‌کنم به نفع مردم ا فغانستان است. اگر برای یک لحظه خشونت کاهش یابد، کسی‌که در این وسط سود می‌برد، مردم افغانستان است. این‌ها می‌توانند برای یک لحظه نفس راحت بکشند.»

دکتر اورزلا نعمت، رییس واحد تحقیق و ارزیابی افغانستان طرح کاهش خشونت را به معنی آتش‌بس نمی‌داند. خانم نعمت اخیراً در گفت‌وگو با اطلاعات روز گفته بود: «اما وقتی در افغانستان می‌آییم، گپ به جاهای مختلف کشانده می‌شود. زمانی‌که نیروهای خارجی به‌جای آتش‌بس کاهش خشونت را مطرح می‌کنند، این امر به معنای آتش‌بس نیست. هرکس تفسیر خود را دارند. طالبان از طریق برخی‌ها تفسیر کردند که کاهش خشونت یعنی این‌که ما امریکایی‌ها را مورد حمله قرار نمی‌دهیم، ولی حکومت را هدف قرار می‌دهیم. به این معنا که امریکا هدف نیست بلکه افغان‌ها هدف هستند. این آتش‌بس نیست.»

جاوید کوهستانی کارشناس مسایل نظامی طرح کاهش خشونت را به‌عنوان آتش‌بس نسبی یا موقت می‌داند و می‌گوید یکی از تلاش‌های امریکا و متحدانش در گفت‌وگو با طالبان این بود که اگر طالبان قبل از امضای توافق‌نامه یا در جریان مذاکره روی یک آتش‌بس موقت توافق کنند تا به‌گونه‌ی امتحانی ببیند که چه نتایجی را به بار می‌آورد و طالبان تاچه حد روی جنگجویان خود کنترل دارند: «فشارها بسیار جدی بود که باید به‌عنوان کاهش خشونت اقدام صورت بگیرد. طالبان به احتمال زیاد به یک آتش‌بس ۱۰ روزه بعد از امضای توافق‌نامه با جانب امریکا توافق کند.»

آقای کوهستانی در مورد مخالف حکومت افغانستان با طرح کاهش خشونت می‌گوید که حکومت افغانستان موقعیت و جایگاه خود را به‌صورت جدی در خطر می‌بیند و در حال حاضر می‌خواهد به‌نحوی مذاکرات صلح را به گروگان بگیرد و سبوتاژ کند: «خارجی‌ها این موضوع را درک کردند. آن‌ها اقدامات خود را انجام می‌دهند. اقدام ا ول کاهش خشونت است که بعد بتواند زمینه‌ی دیالوگ بین‌الافغانی را فراهم و از آن طریق به پایان جنگ برسند.»

کوهستانی در مورد این که کدام طرف‌ها از توافق کاهش خشونت بیش‌تر نفع می‌برد، می‌گوید بعد از امضای توافق‌نامه چون تعهد کتبی، رسمی و با ضمانت‌های اجرایی به‌وجود می‌آید، خشونت کاهش پیدا می‌کند. در حال حاضر کاهش خشونت، آتش‌بس موقت یا آتش‌بس قسمی منفاع هردو جانب را تأمین کند.