دفتر سیاسی طالبان در جوزای سال 1392 در شهر دوحه، پایتخت قطر گشوده شد. کرزی به عنوان رئیس جمهور افغانستان با این که علاقه داشت این دفتر در خاک افغانستان گشایش یابد، زیر فشار ایالات متحده گشایش دفتر سیاسی دوحه را پذیرفت.

اضطرابی که اکنون به دلیل فقدان حکومت افغانستان در روند گفت‌وگوهای صلح بر محمداشرف غنی رئیس جمهور مستولی شده، در آن هنگام بر حامد کرزی چیره شده بود. هنگامی که دفتر قطر گشوده شد، پرچم سفید رنگ طالبان برفراز آن در اهتزاز درآمد؛ آن‌چه حکومت افغانستان، آن را مشروعیت‌دادن به طالبان تعبیر کرد. کرزی نگران بود که قضیۀ افغانستان در غیاب حکومت او فیصله شود و پرچم امارت اسلامی بر فراز دفتر قطر را نشانۀ شومی می‌دانست. به این دلیل او اعلام کرد که جان کری، وزیر پیشین وزارت خارجۀ ایالات متحدۀ آمریکا برای او وعده سپرده است که پرچم را از فراز دفتر سیاسی طالبان حذف می‌کند.

از سوی دیگر، ادارۀ بارک اوباما رئیس جمهور ایالات متحده آمریکا اعلام کرده بود که نیروهای آمریکایی پس از سال 2014 از افغانستان بیرون می‌شوند، آن‌چه که هیچ‌گاه رخ نداد. استفاده از دفتر قطر برای کسب مشروعیت توسط طالبان یکی دیگر از نگرانی‌های جدی کرزی بود. دفتر سیاسی طالبان در قطر فراز و فرودهایی را تا این مدت تجربه کرده است و همواره محل نزاع در زمین سیاست افغانستان بوده است، در این گزارش اطلاعاتی به دست‌ آمده که پیش از این به آن کمتر پرداخته شده است.

از طالبان دفتر قطر چه می‌دانیم؟

ملامحمد عمر، رهبر و بنیان‌گذار طالبان در فرجامین روزهای خود، سیدطیب آغا را به عنوان نمایندۀ خود به کشورهای عربی اعزام می‌کرد. به همین دلیل هنگام گشایش دفتر قطر، سیدطیب آغا در رأس قرار گرفت. اعضای کلیدی دیگر این دفتر از جمله ملافاضل، خیرالله خیرخواه، نورالله نوری، نبی عمری و عبدالحق وثیق پس از آزادی از گوانتانامو با سیدطیب آغا ملحق شدند.

گروه دیگری نیز به خواست هیأت رهبری طالبان و تفاهم پاکستان برای تنظیم و پیش‌برد امور به قطر فرستاده شدند که از جمله مهم‌ترین آنان می‌توان به مولوی عبدالسلام حنفی، قاری دین محمد، مولوی ضیاالرحمان مدنی و شیرمحمدعباس استانکزی اشاره کرد. گروهی از افراد طالبان هم بین قطر، کشورهای عربی و پاکستان در رفت‌وآمدند که از آن جمله می‌توان از امیر خان متقی یاد کرد.

منابع به سلام‌وطندار می‌گویند، ضیاالرحمان مدنی از عربستان سعودی و شیرمحمدعباس استانکزی از پشاور پاکستان به دفتر قطر پیوسته‌اند و با اعزام این دو، شمار خانواده‌های طالبان در دفتر سیاسی این گروه در قطر به بیش از 30 خانواده رسیده است.

دفتر قطر برای طالبان به عنوان پایگاه روابط عمومی است که در آن کمیته‌های مختلف مشغول فعالیت به نفع طالبان‌اند. از کمیتۀ ویژۀ طالبان برای سازمان ملل گرفته تا کمیتۀ ‌مالی، کمیتۀ روابط با کشورهای اروپایی و کمیته‌های دیگر در دفتر قطر مستقرند؛ منابع در این زمینه به سلام‌وطندار می‌گویند، سوای افراد طالبان، چند متخصص و مشاور پاکستانی نیز در این دفتر سکونت دارند.

دفتر سیاسی طالبان در قطر به گونۀ منظم و سازمان‌یافته با کشورهای مختلف در ارتباط است. وحید مژده، یکی از اعضای پیشین طالبان که سال 2015 از دفتر طالبان در قطر دیدار کرده است، آن را «دولت در سایه» توصیف می‌کند.

مژده می‌گوید، شمار اعضای قطر افزایش یافته و شماری همانند عبدالله منصور و ملابرادر که در میان طالبان نفوذ دارند، تازه به جمع پیوسته‌اند. به گفتۀ مژده، طالبان برای انسجام بهتر در گفت‌وگوها و به دلیل اشتراک نظامیان آمریکایی در هیأت گفت‌وگوکنندۀ آمریکا، نظامیانی چون مولوی فضل‌محمد مظلوم، مشاور نظامی جلال‌الدین حقانی را نیز به قطر فرستاده‌اند.

منابع اطلاعاتی به سلام‌وطندار می‌گویند که شکاف میان گفت‌گوکننده‌گان قطر که بیشتر آنان در جریان 18 سال جنگ اخیر، در جبهه حضور نداشتند، مشهود است و به دلیل ناسازگاری بین گروه سیاسی و نظامی، تزلزل در امارت اسلامی رخنه کرده است.

اما منابع نزدیک به طالبان می‌گویند که تشکیلات آنان مستحکم و ایدئولوژیک است، به همین دلیل هر دستوری از رأس تا قاعده عملی می‌شود. به گفتۀ آنان، دفتر قطر برای برپایی حکومت اسلامی و خروج نیروهای خارجی مشغول مبارزات سیاسی و گردآوری کمک‌های مالی است.

گذرنامۀ طالبان

منابع در حکومت افغانستان به سلام‌وطندار می‌گویند که در زمان حکومت حامد کرزی، تسهیلات سفر برای نماینده‌گان طالبان در قطر فراهم شده بود و شماری از آنان گذرنامۀ افغانستان را با خود داشتند. به گفتۀ منابع، حکومت کرزی به آرزوی ترغیب طالبان برای آغاز گفت‌وگوهای صلح با حکومت افغانستان از طریق شورای عالی صلح به اعضای دفتر سیاسی طالبان در قطر گذرنامه توزیع کرده بود.

وحید مژده می‌گوید که او از نزدیک گذرنامۀ شماری از اعضای طالبان را دیده است. به گفتۀ مژده، اعضای قطر در سال 2015، گذرنامۀ قلمی با اسامی مستعار در اختیار داشته‌اند. آقای مژده می‌گوید که طالبان با استفاده از فساد اداری و فرسوده‌گی نظام افغانستان گذرنامه به دست آورده‌اند و اکنون نیز اعضای دفتر قطر گذرنامۀ افغانستان را با خود می‌گردانند.

اکبر آغاجان، عضو پیشین گروه طالبان نیز روایت مشابهی دارد. آغاجان می‌گوید که طالبان شهروندان افغانستان‌اند و حق دارند گذرنامۀ افغانستان را داشته باشند. به باور او، حکومت افغانستان این روند را تسهیل کرده و ممانعتی وجود ندارد. اکبر آغاجان معتقد است که توزیع گذرنامه برای نماینده‌گان طالبان از زمان کرزی آغاز شد و در زمان حکومت وحدت ملی نیز ادامه یافت. این عضو پیشین طالبان مدعی است که برای اعضای دفتر قطر از سفارت افغانستان در دوحه گذرنامه توزیع می‌شود.

یک منبع از وزارت خارجۀ افغانستان که نمی‌خواهد هویتش فاش شود تأیید می‌کند که توزیع گذرنامه برای نماینده‌گان طالبان از زمان کرزی آغاز شد، «اما افرادی از طالبان که اخیراً به دفتر قطر ملحق شده‌اند، محتملاً گذرنامه‌های خود را با سفارش سفرا از سفارت‌خانه‌های افغانستان در کشورهای عربی به دست آورده‌اند.»

جاوید کوهستانی، آگاه نظامی به این نظر است که بسیاری از اعضای دفتر قطر افزون بر این که گذرنامۀ افغانستانی دارند، گذرنامه‌های پاکستانی نیز دارند. اما یک منبع امنیتی دیگر می‌گوید که تمام اعضای طالبان در قطر گذرنامۀ پاکستانی دارند.

هزینۀ دفتر قطر

بر اساس اطلاعاتی که سلام‌وطندار از یک منبع به دست آورده، اعضای بلندپایۀ دفتر قطر هر کدام در کشورهای عربی مشغول تجارت‌‌اند و شرکت‌های آنان به نام‌های فرزندان و اعضای خانوادۀ‌شان فعال است.

بر علاوه، بخش عظیمی از هزینۀ بودوباش نماینده‌گان طالبان از خزانۀ پاکستان تمویل می‌شود و تسهیلاتی را نیز دفتر قطر در این زمینه فراهم کرده است.

جاوید کوهستان می‌گوید که آغاز گفت‌وگوهای صلح از جانب ایالات متحدۀ آمریکا، بار دیگر گروه طالبان را در محراق توجه قرار داده است. به گفتۀ کوهستانی، طالبان پیش از آغاز گفت‌وگوهای صلح از نظر مالی در شرایط نامساعدی قرار داشتند، اما آغاز گفت‌وگوها بار دیگر سیلی از کمک‌های مالی شیوخ عرب و دستگاه‌های استخباراتی منطقه را متوجه خزانۀ طالبان کرد.

به گفتۀ او، اکنون طالبان از نظر مالی در جایگاه مساعدی قرار دارند. وحید مژده اما می‌گوید که طالبان به دلیل 18 سال نبرد سرسختانه و دفاع از داعیۀ دینی، مورد حمایت جهان اسلام قرار دارند و هزینۀ اعضای دفتر سیاسی طالبان از سوی کشور قطر فراهم می‌شود و سفرهای گروه سیاسی طالبان از طریق هواپیماهای قطری انجام می‌شود. روایت آقای مژده با اکبر آغاجان در این زمینه مشابه است.

اما یک منبع امنیتی دیگر می‌گوید که سفر اعضای طالبان از پاکستان به قطر بیشتر از طریق هواپیماهای نظامی و تجارتی انجام می‌شود و بیشتر از قطر، پاکستان در تأمین هزینۀ دفتر دوحه نقش دارد.

روشن نیست که گفت‌گوها میان نماینده‌گان طالبان و نماینده‌گان ایالات متحده در قطر نتیجه خواهد داد یا خیر، اما اطلاعات نشان می‌دهد که طالبان تا این‌جای کار سود فراوانی از این بازی به دست آورده‌اند و بر خلاف، حکومت افغانستان کاملاً از میدان بازی بیرون پرت شده است.