کرونا ثابت کرد که علم بهتر است!

شاید اگر تا خزان سال گذشته، از هر کسی در جهان مدرن یا در حال توسعه و حتی در جهان سوم پرسیده می‌شد که «علم بهتر است یا ثروت؟»، در دایره تأثیر از تفکرات عمومی جهان ناشی از قدرت پول، حتماً گزینه ثروت را انتخاب می‌کرد.

این تلقی عمومی ناشی از زیستن واقعی در جهانی بود که مردم به عینه می‌دیدند آنکه «ثروت» بیشتری دارد، چه حکومت و چه فرد، «قدرت» بیشتری هم دارد‌؛ چون می‌تواند با در اختیار داشتن ثروت، به پیشرفت‌های علمی بیشتری نائل شود و تکنولوژی برتر و اقتصاد قوی‌تری داشته باشد. البته شاید گفته شود این موضوع در دوران پسا کرونا هم تا حدی صادق خواهد بود و ممکن است ثروت بیشتر باعث آن شود که به عنوان مثال جوامع پیشرفته‌تر، زودتر به حل مشکل کووید ۱۹ یعنی ساخت واکسن یا درمان آن دست یابند. این نظر تا حدی درست است،

اما آنچه منظور این یادداشت می‌باشد، آن است که این رویداد مهم، یک‌بار دیگر جایگاه علم را در «حوزه مفهومی» برای بشر روشن‌تر کرد و اگر پیش از این تصور می‌شد که برای پیشرفت علمی، ثروت لازم است، اکنون مشخص شد که برای نگهداری از ثروت و همه وجوه برساخته از آن، بشر به شدت نیازمند علم است و اگر علم نباشد، یک ویروس کوچک، در مقیاسی که حتی با چشم مسلح معمولی هم دیده نمی‌شود، می‌تواند همه بنیان‌های قدرتمند اقتصادی و مالی و شیوه زندگی مردم جهان را فرو پاشد.

این شگفتیِ قدرت واقعی علم است. اینکه برای دهه‌های مدید، فهم عمومی مردم این بود و گاه حتی نخبگان بر این باور بودند که اگر ثروت وجود داشته باشد، هر جامعه‌ای می‌تواند در پرتو آن هر گونه پیشرفتی را بدون تهدید و مداوم تجربه کند و ثروت در مرتبه بالاتری از علم یا مقدم بر آن قرار دارد، این دیدگاه با شیوع ویروس کرونا تغییر کرد و مشخص شد که علم همچنان بر ثروت مقدم و از آن مهم‌تر است و این توصیه مشهور که: «آنچه یک کشور را می‌سازد دانشگاه است و نه بانک» به روشنی تفسیر و تبیین گردید.

شش‌ماه پس از کووید ۱۹، اکنون جهان دریافته است که اگر علم وجود نداشته باشد، نگهبانی برای ثروت در جهان مدرن وجود ندارد و جهان مدرن پسارنسانس، قطعاً و حتماً جهان علم است و هر آنچه بشر در پرتو علم‌گرایی در آن ایجاد کند، حتی ثروت، نمی‌تواند مفهوما و مصداقا جای اصل و ریشه خود یعنی علم را بگیرد، بلکه باید در پرتو آن حفظ و نگهداری شود.

پس هم‌چنان این سوال تاریخی و موضوع انشای کودکی‌ها پرسیدنی است که «علم بهتر است یا ثروت»، و این بار محکم‌تر و قاطع‌تر از گذشته پاسخ می‌دهیم: «علم».

محمد عیسی رضایی