منبع بسیاری از بیماری‌های مرگ‌بار نظیر بیماری‌های ابولا و کووید-19 که در این سال‌ها در جوامع بشری گسترش پیدا کرده، یک حیوان بوده است، خفاش. RaTG13 نام رتبه و شماره سریال نوعی از خفاش نعلی است که دانش‌مندان موسسۀ ویروس‌شناسی شهر ووهان نمونه‌های از مدفوع آن را در سال 2013 از غاری در استان «یون‌نان»و چین جمع‌آوری کردند. این نمونه‌ها تا ماه جنوری امسال دست نخورده باقی ماندند. این نمونه‌ها حاوی ویروسی اند که منجر به بیماری کوید -19 شده است. دانش‌مندان برای تحقیق در مورد منبع ویروس سارس که در سال 2003 شیوع یافت، بیشتر نمونه‌های نوع دیگری از خفاش با بال‌های کمی کوتاه‌تر را که شباهت زیادی به خفاش نعلی دارد، جمع‌آوری می‌کردند.
دانش‌مندان در غاری در جنوب شهر «کان‌مینگ» مرکز استان یون‌نان چین ویروس‌های را در مدفوع خفاش‌ها پیدا کردند که خیلی شبیه ویروس سارس در انسان بود. آن‌ها با آزمایش این ویروس‌ها در آزمایشگاه‌ها پی بردند که یکی از این ویروس‌ها به‌نام WIV1 قادر است در سلول‌های بدن انسان و میمون رشد کند. این ویروس‌ها به‌گونۀ مهندسی شده‌اند که می‌توانند سبب فعال کردن ژن‌ها بر گیرنده‌های ACE2 شود، قفلی که پروتئین ویروس کرونا بهترین کلید آن است. این مطالعات نشان می‌دهد که ویروس سارس می‌تواند به‌گونۀ مستقیم از مدفوع خفاش به انسان منتقل شود. مطالعاتی را که رالف بریک و همکارانش در سال 2016 در دانشگاه کارولینای شمالی انجام دادند، نشان داد که این ویروس می‌تواند موش را نیز آلوده کند.
کرونا؛ ویروسی که تلفیق چند نوع ویروس دیگر است
وقتی همه‌گیری ویروس کوید -19 در جهان شروع شد، توجه‌ها به سوی پنگولین/ مورچه‌خوار فلس‌دار جلب شد. ارزیابی‌های اولیه در مورد ویروس نوع پنگولین نشان داد که این ویروس خیلی شبیه ویروسی است که به انسان‌ها سرایت کرده است. قاچاق پنگولین زنده به چین سبب شده است که انسان‌ها با پنگولین‌های بیمار تماس مستقیم داشته باشند. نزدیک به یک سال پیش 21 پنگولین زنده که به مقصد چین قاچاق می‌شدند، ماموران مبارزه با قاچاق از قاچاق آن جلوگیری کردند. با وجود تلاش‌های زیاد مرکز نجات حیوانات وحشی، 16 عدد از این پنگولین‌ها به دلیل تورم شش‌های‌شان در پی ویروس کرونا جان دادند.
تاکنون مشخص نیست که پنگولین‌ها/ مورچه‌خواران در شیوع ویروس سارس که منجر به بیماری کوید-19 می‌شود، چه‌قدر نقش دارند. موسیج بونی و دیوید روبرت ستون از دانشگاه‌های پن استیت و گلاسکو همراه با همکاران اروپایی و چینی‌شان که در مورد ویروس سارس تحقیقاتی انجام داده‌اند و هتفه گذشته منتشر شد، نشان می‌دهد که ویروس نوع انسانی کرونا بیشتر مرتبط به ویروس خفاش‌های نعلی است تا نوع ویروسی که در پنگولین‌ها دیده شده است. تاکنون مشخص نیست که این ویروس ابتدا از خفاش به پنگولین انتقال یافته و بعد به انسان سرایت کرده یا اینکه این ویروس هم‌زمان از خفاش به انسان و پنگولین منتقل شده است.
این تحقیق نشان داد که اجداد ویروس کنونی انسانی و ویروس خفاش نعلی در طول این 40 سال وجود داشته است. به همین دلیل بعید است که این ویروس از غاری در استان یون‌نان چین به شهر ووهان منتقل شده باشد، زیرا این غار از شهر ووهان صدها کیلومتر فاصله دارد. احتمال قوی این است که ممکن است غاری دیگری که محل زندگی خفاش‌های دارندۀ ویروس جدید باشد، در نزدیکی شهروهان وجود داشته باشد.
خفاش‌ها در کجا زنده‌گی می‌کنند؟
خفاش‌ها در بازارهای چین خرید و فروش می‌شوند و در این کشوری و دیگر کشورهای آسیای شرقی مستقیماً به رستورانت‌ها عرضه می‌شوند، با این حال شواهدی دقیقی از فروش آنان در بازار تر/خیس ووهان در دست نیست. خفاش نعلی که به مراتب کوچک‌تر از خفاش‌های میوه‌خوار است، جز گونه‌یی نیست که در بازارها برای خوردن عرضه می‌شود. مهم‌ترین بخش تحقیقاتی که روی نمونه‌هایی که از غار یون‌نان جمع‌آوری شده این است که ویروس‌های نوع خفاش نیازی ندارند تا برای آلوده‌کردن انسان‌ها با انواع دیگر ویروس یک‌جا شود. با این حال، به نظر می‌رسد که حیوانات دیگری در بازار خیس شهر ووهان به این ویروس آلوده شده و سپس مقدار زیادی از این ویروس را تولید کرده‌اند و خفاش‌ها آن را در سطح گسترده‌یی پخش کرده‌اند.
انسان‌ها در تمامی کشورهای آسیایی و آفریقایی با خفاش نعلی برخورد می‌کنند که هر کدام از آن‌ها ممکن است ناقل ویروس باشد و در صورت ورود به بازار یا مکان‌های شبیه شهر ووهان چین این ویروس را پخش کند که نتیجۀ آن شروع یک اپیدمی است. خفاش‌ها عامل بسیاری از بیماری‌های کشنده در دو دهۀ اخیر بوده است. خفاش‌ها به ویژه در آمریکا منبع ویروس «هاری» به شمار می‌روند. خفاش‌های آفریقایی منبع بیماری‌های ایبولا، مربرگ و دیگر بیماری‌های خطرناک اند. منبع گسترش ویروس‌های مرگ‌بار هندرا و نیپا که در کشورهای آسیای جنوبی و استرالیا شیوع یافت نیز خفاش میوه‌خوار بوده است. به نظر می‌رسد منبع اکثر ویروس‌های نوع کرونا به شمول ویروس‌های سارس و مرس خفاش باشد.
چرا خفاش‌ها تا این حد در تولید و گسترش بسیاری از ویروس‌ها نقش دارند؟
دلیل اول این است که خفاش‌ها مانند انسان‌ها موجودی با طول عمر بالاست و دقیقاً مانند انسان به‌گونۀ جمعی زندگی می‌کنند که چنین سبک زندگی زمینه را برای شیوع بیماری‌های تنفسی فراهم می‌کند. 20 میلیون خفاش می‌توانند هم‌زمان در یک مکان زندگی کنند. خفاش‌ها انواع زیادی دارند و یک-چهارم کل پستان‌دران روی زمین را شکل می‌دهند، به همین دلیل، منبع بسیاری از انواع ویروس‌هاست. خفاش‌ها قادر به پرواز اند و به همین دلیل می‌توانند ویروس را به مناطق دیگر منتقل کنند و این ویروس‌ها قادر اند با انواع دیگر ویروس‌ها از جمله ویروس کرونا تلفیق شوند.
تاکنون مشخص نیست که چرا خفاش نعلی مملو از ویروس کروناست. خفاش نعلی با اندازۀ متوسط، گوش‌ها و بینی مرموز شبیه به نعل اسب از انواع دیگر خفاش‌ها قابل تشخیص است. این نوع خفاش دارای 100 گونه است که خیلی شبیه به هم اند. این نوع خفاش در آمریکا وجود ندارد، اما در مناطق گرم‌سیر آسیا و دیگر مناطق گرم‌سیر با تعداد بسیار بالا در غارها زنده‌گی می‌کنند.
«پاتریک وو» و همکارانش در دانشگاه هانگ کانگ ویروس کرونای نوع خفاش را سروی کردند. این سروی که ماه فبروری سال گذشته منتشر شد، به نتیجۀ جالبی رسید. فعل و انفال خفاش با حیوانات و انسان‌ها نظیر موجودیت خفاش‌های زنده در بازارهای خیس و رستورانت‌های کشورهای آسیای جنوبی شانس انتقال گونۀ ویروس‌ها به ویژه ویروس کرونا را بالا برده که ممکن است منجر به شیوع بیماری فراگیر جهانی شود.
بیماری‌های نظیر ایبولا، هندرا، نیپا، مرس و سارس همراه با کشفیاتی که در غارهای استان یون‌نان چین شد، زنگ خطر را برای ما به صدا در آورده بود. حتا اگر این اپیدمی پایان یابد، ممکن است شیوع دیگری آغاز شود. خفاش‌ها بیشتر از 30 سال عمر می‌کنند و به نظر نمی‌رسد که از ویروس کرونا خیلی دچار مشکل شوند. به همین دلیل می‌توان گفت که ویروس RaTG13 تاکنون زنده و خیلی فعال است.
