کارشناس خاورمیانه: طالبان به تدریج پایه های حکومت خود را مستحکم می کنند

یک کارشناس حوزه مسائل خاورمیانه درباره چشم انداز تحولات منطقه در سال ۲۰۲۲ می گوید: «در این منطقه امروز این ظرفیت وجود ندارد که بحرانی جدی به وقوع بپیوندد، ضمن اینکه دنیا امروز چنین بحرانی را نمی خواهد. منطقه خاورمیانه بخش عمده ای از سوخت کشور های اروپایی و چین و جاپان و کره جنوبی از تنگه هرمز و خلیج فارس تامین می کند و هر مشکلی که در این بخش از دنیا بوجود بیاید بلافاصله تاثیرات خود را در حوزه انرژی دنیا نشان می دهد و کشور های بسیاری را به لحاظ سوخت دچار مشکل خواهد کرد از این رو امروز در دنیا هیچ کشوری مایل به مخدوش شدن امنیت این منطقه نیست.»

هند، پاکستان و افغانستان در سال های آینده با موقعیت های متفاوتی روبرو خواهند بود

پیرمحمد ملازهی با اشاره به رابطه با مهم ترین چالش ها و تحولات منطقه خاورمیانه در سال جاری میلادی اظهار داشت: «در دو بخش از منطقه یکی شبه قاره هند است که کشور های محوری در این منطقه هندوستان و پاکستان و تا حدی افغانستان است. البته افغانستان را باید با احتیاط در شبه قاره هند ببینیم ولی در هر حال به نظر می رسد که این سه کشور در سال جدید و در سال های آینده با موقعیت های متفاوتی روبرو خواهند بود.»

هندوستان به طرف ثبات بیشتر خواهد رفت

وی افزود: «هندوستان به طرف ثبات بیشتر خواهد رفت و توسعه اقتصادی اش بیشتر خواهد بود و به نظر می رسد در سرمایه گذاری خارجی فضای مساعد تری را به دست می آورد. مناسبات هند با آمریکایی ها توسعه بیشتری پیدا می کند و هند در چهارچوب مجموعه ای که در نگاه آمریکا هند و استرالیا و جاپان را با هم پیوند می دهد، چین را به محاصره در می آورد. به نظر می رسد که جایگاه هند نزد آمریکایی ها افزایش پیدا کند و رقابت ها بین چین و هندوستان و همچنین پاکستان و هندوستان تشدید شود.»

پاکستان با بی‌ثباتی بیشتری روبرو خواهد بود 

ملازهی با بیان اینکه در مورد پاکستان به نظر می رسد این کشور با بی ثباتی بیشتری روبرو خواهد بود، گفت: «مشکلات این کشور به لحاظ اقتصادی و سیاسی و مشکلاتی که به لحاظ قومی در پاکستان وجود دارد و همچنین بحران اقتصادی که با آن روبرو است، تشدید خواهد شد. به رغم اینکه چینی ها سرمایه گذاری کلانی در چهارچوب سیت بک در بندر گوادر انجام داده اند و مواردی از این دست که در حدود ۶۵ میلیارد دالر سرمایه گذاری دارند و می خواهند اقتصاد پاکستان را راه بیاندازند، ولی با وجود این مسائل، فسادی ساختاری در حاکمیت پاکستان حاکم است که به نظر نمی رسد بتوان مشکلات پاکستان را به این سرعت پاسخ داد. در داخل هم به نظر می رسد که اگر مشکلات پاکستان در حال افزایش نباشد حداقل در همین سطح باقی می ماند و به نظر نمی آید در کوتاه مدت برای برون رفت از این مشکل بتوان راه حلی را داشت.»

طالبان به تدریج قدرت خود را تثبیت می‌کند

این کارشناس منطقه ادامه داد: در مورد افغانستان تصور بر این است که طالبان به تدریج قدرت خود را تثبیت کنند و آن گروه هایی که تحت عنوان اپوزیسیون در تاجیکستان و در ترکیه شکل گرفته اند نتوانند جریان مقاومت ملی را به وجود بیاورند و همچنان در سطح محدودی فعالیت خواهند داشت ولی این فعالیت آنقدر نخواهد بود که بتوانند طالبان را از قدرت برکنار کنند و مشکلاتی جدی برای طالبان به وجود می آورد. اقتصاد افغانستان قطعا ضربه بیشتری خواهد دید. وابستگی افغانستان به دریافت کمک های بین المللی در حال تشدید شدن است. به نظر می رسد مناسبات بین افغانستان و پاکستان بر سر مرز دیورند در حال تشدید شدن است و این به رغم آن است که انتظار پاکستان این بوده که به دلیل حمایت های بیست ساله اش از طالبان و هزینه ای که کرده اند، طالبان خط مرزی دیورند را به رسمیت بشناسد. ولی حرکت اخیر طالبان که با کشیدن دیوار امنیتی مخالفت کردند و آن دیوار را تخریب کردند و مدعی شدند که این دیوار در خاک افغانستان ساخته می شود، نشان داد که طالبان برای به رسمیت شناختن خط دیورند آمادگی ندارد و بنابراین پاکستان نمی تواند آنقدر امیدوار باشد که طالبان در همان حالتی که زمانی رهبرانشان در کویته و پیشاور بودند باقی بمانند. به نظر می رسد شرایط بعد از استقرار طالبان در کابل متفاوت شده و ملاحظات خاص خود و دیدگاه های قومی خاص خود را خواهند داشت.

احتمالا خط فکری جدیدی در عراق رشد می کند که با دنیای عرب پیوند بخورد و مناسبات خود را با ایران کاهش بدهد

احتمال معامله روس ها و آمریکایی ها در سوریه و لبنان

وی تصریح کرد: در منطقه غرب آسیا که کشورهای خاورمیانه هستند به نظر می رسد عراق و سوریه و یمن همچنان در محور تحولات باقی بمانند هر چند که احتمالا در سال جدید شرایط جدیدتری ممکن است رقابت های بین ایران و عربستان سعودی را به کنترل در بیاورد و بتوانند از طریق سیاسی راه حلی برای مشکل یمن پیدا کنند. ولی در عراق رقابت بین دو دیدگاه اسلامی های طرفدار ایران و عمدتا شیعه مذهب ها و گروه های حشد الشعبی و شیعه نزدیک به ایران و نگاه ناسیونالیسم عربی باشد که وارد چالش جدیدی می شود. به نظر می رسد خط فکری جدیدی در عراق رشد می کند که عراق با دنیای عرب پیوند بخورد و مناسبات خود را با ایران کاهش بدهد. این احتمال وجود دارد و احتمالا در سال میلادی جدید تقویت خواهد شد. در سوریه و لبنان روس ها خود را آماده می کنند تا با آمریکایی ها وارد معامله ای بشوند که احتمالا آن معامله چندان به نفع ایران نخواهد بود و شاید نگاه روس ها به اوکراین است و این آمادگی را دارند که در خاورمیانه ضمن ادامه حضور خود اما تمایلی به ادامه سیاست های قبلی خود در سوریه و لبنان نداشته باشند تا بتوانند در اوکراین امتیازاتی از غرب بگیرند.

ملازهی افزود: ایران اگر بتواند برجام را به سرانجامی برساند و راهی برای کاهش تنش ها با دنیای غرب پیدا کند شاید به طرف تثبیت بیشتری برود و فضا برای سرمایه گذاری باز شود و ایران بتواند از نظر اقتصادی موقعیت بهتری پیدا کند. از دید سیاسی گرایش به سمت تمرکز بیشتر در قدرت است که این اتفاق قابل پیش بینی است، ساختار قدرت در انتخابات گذشته یکدست شده است و این وضعیت ادامه پیدا خواهد کرد.

دعوای اصلی بر سر هژمون جهانی قرن بیست و یک بین چین و آمریکا خواهد بود

وی با اشاره به اینکه دعوای اصلی بر سر هژمون جهانی قرن بیست و یک بین چین و آمریکا خواهد بود اظهار داشت: آمریکا می خواهد همچنان قدرت اول باقی بماند و چینی ها با احتیاط آمریکا را از لحاظ تکنولوژی و اقتصادی عقب می زنند. تمامی ساختار قدرت مدرن و سنتی در اختیار چین است و این احتمال وجود دراد که طی بیست سی سال آینده آمریکا قدرت هژمون را به چین واگذار کند و چینی ها جلو می روند و این به معنی عدم داشتن برنامه آمریکایی ها برای کنترل چین نیست. آمریکایی ها تمایل خود را به منطقه خاورمیانه کاهش داده اند و نیروهای خود را در شرق برای محاصره چین متمرکز می کنند. بیشترین میزان محاصره برای سه کشور ایران و افغانستان و پاکستان خواهد بود که در کانون رقابت های چین و آمریکا قرار دارند و تکلیف آنها مشخص نیست که آیا در نهایت به کشور های متحد شرق و روسیه و چین تبدیل می شوند و یا به طرف آمریکا بر می گردند بخصوص در مورد پاکستان و ایران این موضوع با اهمیت تر است چون آمریکا برای برگرداندن این کشور ها به سمت حوزه نفوذ خود برنامه دارد تا اجاه ندهد چین طرح های خود را در این مناطق عملیاتی کند. باید دید در سال جدید این رقابت ها چقدر بر سرنوشت سیاسی و اقتصادی این منطقه اثر خواهد داشت.

وی در پاسخ به این سوال که در مورد روابط کشور های عربی با ایران و عادی سازی روابط این کشور ها با اسرائیل چه مناقشات و یا تنش هایی در پیش است؟ گفت: واقعیت این است که ایران جبهه مقاومت را در لبنان و عراق و سوریه به راه انداخت و از آن زمان اسرائیلی ها به این فکر افتادند که حرکت ایران را تلافی کنند و خود را به طرف مرز های ایران برسانند و دو منطقه حوزه خلیج فارس و منطقه قفقاز را مد نظر قرار دادند. به نظر می رسد معاهده ابراهیم پاسخ اسرائیل به حضور نیروهای طرفدار ایران در مرزهای سوریه و لبنان بود. به نظر می رسد که اسرائیل در سال پیش رو تلاش خود را در این مناطق بیشتر خواهد کرد تا موقعیت ایران را در خاورمیانه تضعیف کند.

احتمال دارد مناسبات بین ایران و عربستان بازسازی شود 

ملازهی افزود: بحث دیگری نیز وجود دارد رقابت هایی بین ایران و عربستان سعودی که اصل قضیه است و این رقابت ها ایدئولوژیک شده است و رقابت های ایدئولوژیک معمولا به سختی قابل مذاکره و سازش است. این احتمال وجود دارد مذاکراتی که با میانجی گری عراقی ها انجام می شود به سرانجامی برسد ور قابت های ایدئولوژیک را به رقابت های سیاسی تبدیل کند و مناسبات بین ایران و عربستان به این صورت بازسازی شود اگر این اتفاق بیافتد تا حدی حضور اسرائیل را نه اینکه از بین ببرد ولی تعدیل می کند. چون منهای حکومت ها، کلیت جامعه عربی نگاه مثبتی به اسرائیل ندارند و این ضعف حاکمیت ها در جهان عرب است و شاید بتوان از این فرصت استفاده کرد. اگر مناسبات ایران و عربستان بهبود پیدا کند بقیه کشور های عربی تحت تاثیر همین روند قرار خواهند گرفت چون امارات و کویت و بحرین و برخی کشور های عربی خلیج فارس تحت نفوذ معنوی عربستان سعودی قرار دارند. هر چند که شاید مشکلات ایران به طور کامل بر طرف نشود چون به هر حال اسرائیل وارد منطقه شده است و در حوزه خلیج فارس و در قفقاز نفوذ پیدا کرده اند و ایران باید تلاش کند مناسبات خود را با آذربایجان و کشور های حوزه خلیج فارس توسعه دهد که خطر اسرائیل برای ایران کاهش پیدا کند.

امروز در دنیا هیچ کشوری مایل به مخدوش شدن امنیت خاورمیانه نیست

وی در خصوص اینکه آیا احتمال وقوع مناقشاتی جدید وجود دارد؟ به شفقنا گفت: فکر نمی کنم که منطقه ظرفیت مناقشاتی جدید را داشته باشد. می شود همین مناقشات را کما بیش و با شدت و ضعفی انتظار داشت که بعضا کاهش پیدا می کند و بعضا تحت تاثیر تحولاتی افزایش پیدا می کند ولی به نظر نمی آید مناقشه ای جدی بوجود بیاید مگر اینکه برنامه ریزی هایی خارجی چنین وضعیتی را رقم بزند و رقابت قدرت های خارجی در منطقه آنچنان تشدید شود که تحولاتی به این منطقه تحمیل شود. در این منطقه امروز این ظرفیت وجود ندارد که بحرانی جدی به وقوع بپیوندد ضمن اینکه دنیا امروز چنین بحرانی را نمی خواهد. منطقه خاورمیانه بخش عمده ای از سوخت کشور های اروپایی و چین و ژاپن و کره جنوبی از تنگه هرمز و خلیج فارس تامین می کند و هر مشکلی که در این بخش از دنیا بوجود بیاید بلافاصله تاثیرات خود را در حوزه انرژی دنیا نشان می دهد و کشور های بسیاری را به لحاظ سوخت دچار مشکل خواهد کرد از این رو امروز در دنیا هیچ کشوری مایل به مخدوش شدن امنیت این منطقه نیست.