واکاوی درگیری مرزبانان پاکستانی و افغانستانی در اسپین بولدک!

یک روز قبل از عید سعید قربان امسال، در مرز بین افغانستان و پاکستان در اسپین بولدک ولایت قندهار، بین مرزبانان پاکستان و افغانستان درگیری رخ داد که در نتیجه آن پانزده تن از شهروندان کشور کشته شدند. در میان قربانیان این حادثه تلخ خانواده ای هفت عضوش را از دست داده و تنها پدر و کودک خردسالی از این خانواده جان به در برده اند.

بر اساس تصوایر که در شبکه های اجتماعی سرازیر می شودند، دیده می شود که تعداد زیادی از شهروندان افغانستان پشت دروازه ورودی پاکستان تجمع کردند و خواهان ورود به خاک آن کشور اند. اما مرزبانان پاکستانی مانع ورود این جمعیت به خاک شان می شوند.

با آمدن فصل گرما، مردم از اینکه نتوانسته اند به پاکستان بروند، کم کم عصبانی می شوند و بعد از مدتی مردم خشمگین به طرف مرز پاکستان حرکت کرده و کار به خشونت کشیده می شود. صدای شلیک بلند می شود. آنچه از فیلم برداشت می شود این است که شهروندان کشور ما اعتقادی به عبور قانونی از مرز ندارند و گویا انتظار ندارند که پاکستان به عنوان یک کشور مستقل، مانع ورود آنها به قلمرو خود شود.

بعد از این درگیری، یاسین ضیاء رئیس ستاد ارتش کشور به قول اردوهای ۲۰۵ اتل ۲۰۱ سیلاب و ۲۰۳ تندر دستور آمادگی برای مقابله داده و نیروهای هوایی نیز در حالت احضارات درجه یک قرار گرفت و به صورت آماده باش در آمد.

مدتی بعد دفتر والی قندهار، در یک بیانیه اعلام کرد که در نتیجه حملات راکتی پاکستان در ولسوالی اسپین‌بولدک این ولایت دستکم ۱۵ نفر به شمول یک کودک کشته و ۸۰ نفر دیگر زخمی شده‌اند.

وزارت خارجه افغانستان این رویداد را به شدید ترین الفاظ محکوم کرد و شاه محمود قریشی وزیر خارجه پاکستان نیز گفته است که این رویداد نباید اتفاق می افتاد و خواهان حل شدن این مساله از طریق گفتگو و مفاهمه شد.

بعد تر مسئوولین دفاعی هر دو کشور توافق کردند که این قضیه را بررسی و از تکرار آن جلوگیری کنند. دولت افغانستان هم – مثل همیشه- هیات بلند رتبه ای را برای بررسی این رویداد به قندهار فرستاده و قرار است که گزارش آنها از جریان این خشونت ها به رئیس جمهور ارائه شود.

درگیری مرزی بین افغانستان و پاکستان موضوع تازه ای نیست. هر از گاهی خبر موشک پراکنی پاکستان به خاک افغانستان و خصوصا ولایت کنر خبر ساز می شود.

اخبار تکراری است: پاکستانی ها موشک باران می کنند و طرف افغانستانی هم به این موضوع اعتراض و گاهی هم به نهادهای بین المللی شکایت می کنند. اما چیزی بیشتر از این نشر نمی شود و هیچگاه به طور مشخص به مردم اطلاع رسانی نمی شود که چرا پاکستان به خاک افغانستان موشک پرتاب می کند و به چه دلیل افغانستان واکنش مناسب متقابل از خود نشان نمی دهد.

واکنش شدید پاکستان به قضیه اخیر در اسپین بولدک از تصمیم این کشور بر اجرای سیاست جدی تر در مورد کنترل رفت و آمدهای مرزی به دلخواه حکومت پاکستان حکایت می کند.

از طرفی، حکومت پاکستان به زودی به این مساله واکنش نشان داد و به نوعی از این حادثه اظهار تاسف کرد. این موضوع آشکار می سازد که پاکستان هم عملا به ساخت استحکامات مرزی می پردازد و هم از گسترش این قضیه نگرانی هایی دارد و در صدد خاموش کردن آتش این طور معرکه ها است.

از سوی دیگر، واکنش افغانستان هم در حد همین خط و نشان کشیدن باقی ماند. کشور ما خودش با مشکلات زیادی دست و پنجه نرم می کند. از نا امنی گرفته و جنگ با مخالفان مسلح در کشور تا اختلافات عمیق سیاسی بین سیاستمداران در داخل خود حکومت، مشکلاتی است که افغانستان را در بدترین وضعیت ممکن قرار داده است.

همه این مشکلات دست به دست هم می دهند تا دولت افغانستان هیچگاه نتواند در مقابل پاکستان قد علم کند و حداقل از طریق دیپلماسی فعال، توجه جهانیان را به این موضوع جلب کند.

با این وضعیت، افغانستان به هیچ عنوان توانایی درگیری با ارتش پاکستان را ندارد و به همین خاطر عموما دولت افغانستان کوتاه می آید و برای اقناع افکار عمومی به محکوم کردن این رویدادها بسنده می کند.

مساله افغانستان و پاکستان در مورد مرز دو کشور و اقوام دو طرف خط دیورند، مانند زخمی است که هر از چندگاهی دهن باز می کند و مشکلاتی را به وجود می آورد.

حاکمان افغانستان خصوصا در دوران معاصر از این مساله استفاده ابزاری می کنند و نظر به شرایط، هرگاه در امور داخلی با مشکلاتی مواجه شوند، برای انحراف ذهنیت عمومی این موضوع را پیش می کشند و توجه مردم را به این مساله جلب می کنند.

ولی عملا هیچ اقدام مشخص و قاطعی تا هنوز در مورد مرز دو کشور از سوی افغانستان انجام نشده است. اما این مساله از سوی پاکستان و تمامی کشورهای دنیا به استثنای هند پایان یافته تلقی شده و مرز دیورند از سوی جامعه جهانی به عنوان مرز رسمی دو کشور به رسمیت شناخته می شود.

پاکستانی ها به صورت بسیار مصمم و جدی در حال ساخت موانع مرزی و سخت تر کردن رفت و آمد آزاد شهروندان افغانستان و پاکستان اند. حتی چندی پیش مناطق آزاد قبایلی هم به ایالت خیبر پشتونخواه اضافه شده و این منطقه هم تحت کنترل دولت محلی و حکومت فدرال پاکستان در آمد.

خط مرزی دیورند بین عبدالرحمن خان پادشاه وقت افغانستان و مورتمر دیورند نماینده انگلیس در سال ۱۸۹۳ به امضا رسید و این معاهده توسط پادشاهان بعدی افغانستان تایید شد. فقط در اواخر دوره ظاهر شاه و در ادامه در دوران حکومت کمونیست ها به بعد، مساله خط دیورند پیش کشیده می شود. البته همین مساله هم گاهی مسکوت می ماند و گاهی از سوی حاکمان کشور معاهده انجام شده بین دولت افغانستان و هند برتانوی و وارثش پاکستان، رد می شود. از دوران کرزی به بعد در مکاتبات رسمی از «خط دیورند» به جای مرز دیورند در افغانستان استفاده می شود.

حکومت کنونی هم در این مورد سکوت اختیار کرده و این مساله را به لویه جرگه و مردم افغانستان حواله می دهد.

این درگیر مرزی بین دو کشور، اولین مورد نیست و بدون شک آخرین آن نیز نخواهد بود. تا مساله مرز رسمی دو کشور به صورت اساسی حل و فصل نگردد، هر از چندگاهی شاهد تکرار این قضایا خواهیم بود.

افغانستان اگر واقعا در صدد حل این مشکل است و اسناد کافی در این زمینه دارد، باید با شکایت در دادگاههای بین المللی پاکستان را زیر فشار قرار دهد و با ارائه اسناد و شواهد کافی، جهان را در محق بودن افغانستان قانع سازد. در غیر آن، ادامه ادعای ارضی بدون پشتوانه حقوقی، کشور را بیشتر به سوی ویرانی به پیش می برد.

با ادامه این حالت، حاکمان کشور به جای رسیدگی به وضعیت اسفناک اقتصادی و امنیتی کشور، بدون کدام دستاوردی درگیر این مساله شده و افغانستان در سطح بین الملل بدون پشتیبانی جامعه جهانی منزوی خواهد شد.

در ادامه توجه سیاستمداران کشور از مشکلات واقعی کشور منحرف شده و کشور به سوی رفاه پیش نخواهد رفت.