هیأت مذاکره کننده و مشکل وفاداری به غنی و عبدالله
در همه دنیا، تیم‌های مذاکره‌کننده در واقع دیپلماتان برجسته‌ای هستند که به نماینده‌گی از نظام سیاسی متبوع خود برای حفظ منافع شهروند، رأی‌زنی می‌کنند؛ اما تیم مذاکره‌کننده جمهوری اسلامی افغانستان، در حالی راهی قطر می‌شود که انبوهی از اختلاف‌نظرها در میان نماینده‌گان حوزه «جمهوریت» بر سر نظام سیاسی آینده و حاکمیت پساصلح، آینده ناروشنی را برای این گفت‌وگوها رقم زده است.
به صورت بسیار واضح، در میان تیم مذاکره‌کننده جمهوری اسلامی افغانستان، چند دسته‌گی سیاسی دیده می‌شود و مشخص شده است که نه در درون چتر کلانی به نام جمهوریت، اجماع سیاسی وجود دارد و نه هم در میان اعضای تیم مذاکره‌کننده صلح. این دو دسته‌گی‌ها در هفته‌های اخیر بیش از هر زمان دیگری به صورت واضح خودش را نشان داده است. شماری از اعضای تیم مذاکره‌کننده، وفادار به ارگ ریاست جمهوری، مشتاق تطبیق دستورالعمل‌های رییس جمهور، طرف‌دار بقای نظام سیاسی موجود و حاکمیت فعلی و شمار دیگری وفادار به سپیدار، مشتاق اِعمال دستورهای رییس شورای عالی مصالحه و ایجاد حکومت موقت‌اند.
به صورت واضح‌تر، اعضای نزدیک به رییس جمهور تلاش دارند تا جریان مذاکرات را زیر کنترل داشته باشند و شبیه توافق صلح با حکمتیار، با طالبان نیز توافقی صورت گیرد که در آن طالبان نه تنها وارد نظام، بلکه وارد اداره حکومتی شوند. شمار دیگری از اعضای هیأت مذاکره‌کننده اما نظر متفاوتی دارند. آن‌ها کسانی‌اند که می‌گویند طرف‌دار حفظ چارچوب کلان جمهوریت‌اند؛ اما با این تفاوت که یک سلسله تعدیلات در قانون اساسی انجام شود و حاکمیت به سمت دوره گذار برود.
با توجه به تجربه پنج سال حکومت وحدت ملی و توافق‌نامه سیاسی که میان غنی و عبدالله امضا شده است، بروز افزایش چنین اختلاف‌هایی در جریان مذاکره با طالبان دور از انتظار نیست و صاحب‌نظران زیادی از افزایش اختلاف‌نظرهایی از این دست، ابراز نگرانی کرده‌اند.
در واقع دیدگاه‌های تازه شماری از اعضای هیأت مذاکره‌کننده جمهوری اسلامی افغانستان، پرده از عمق اختلاف‌نظرها میان اعضای این تیم برداشته است. اختلاف‌نظرهایی که پیش از بازگشت هیأت مذاکره‌کننده جمهوریت، کم‌تر تبارز یافته بود. عبدالحفیظ منصور می‌گوید که راهی به جز عبور به سمت حکومت موقت نیست. غلام‌فاروق مجروح، دیگر عضو هیأت گفته است که «بر اساس تصمیم فرد» مذاکره نمی‌کنیم. به احتمال قوی هدف آقای مجروح، این است که رییس جمهور غنی حق اعمال دیدگاه‌های خود بر هیأت مذاکره‌کننده را ندارد. محمد ناطقی، دیگر عضو این هیأت می‌گوید که امارت برگشتنی نیست؛ اما در مورد نظام سیاسی بعدی باید بحث شود. نادر نادری می‌گوید که حفظ نظام جمهوری اسلامی افغانستان خط سرخ هیأت مذاکره‌کننده در قطر است. شماری دیگری از اعضای این هیأت علاوه بر حفظ نظام موجود، بر حفظ زعامت سیاسی موجود نیز تأکید دارند و بحث شکل‌گیری حکومت موقت و هر گزینه دیگری به جز نظام سیاسی و حکومت فعلی را خواب و خیال مخالفان خود توصیف می‌کنند؛ ولی عده‌ای به صورت واضح نسخه شفابخش برای عبور از چالش‌های موجود را شکل‌گیری یک حکومت موقت و کنارزدن زعامت سیاسی موجود، عنوان می‌کنند. همه این موارد نشان می‌دهد که از حوزه جمهوریت، تیم یک‌دست به قطر نرفته است.
اختلاف دیدگاه در میان گروه‌ها و جریان‌های سیاسی یک امر طبیعی است؛ اما اختلاف‌نظر در میان تیم مذاکره‌کننده‌ای که مأموریت حل نیم‌قرن چالش در افغانستان را دارد، پذیرفتنی نیست. با وصف حضور یک‌ماهه هیأت مذاکره‌کننده صلح در کابل، مشخص است که کوچک‌ترین هم‌فکری میان اعضای این تیم صورت نگرفته است.
اعضای وفادار به سپیدار دیدگاه متفاوتی نسبت به اعضای وفادار به ارگ در مورد چگونه‌گی نظام سیاسی آینده افغانستان و دور دوم گفت‌وگوهای صلح دارند. حوزه جمهوریت باید بداند که تهدید آسیب‌رسیدن به این حوزه جدی است. اعضای هیأت مذاکره‌کننده جمهوریت، باید تعلق خاطر به رهبران سیاسی را کنار بگذارند. مردم افغانستان در مورد این تیم قضاوت خواهند کرد. اعضای این تیم باید درک کنند که هیچ گروهی به پیمانه آنان مورد قضاوت تاریخ قرار نخواهد گرفت. این تیم قرار است، بخشی از تاریخ سیاسی افغانستان را رقم زند. نسل‌های بعدی قرار است در کتاب‌ها و یادداشت‌های تاریخی، روایت چگونه‌گی کار هیأتی را مطالعه کنند که مأموریت داشت افغانستان را پس از نیم‌قرن جدال نامیمون به ثبات و آرامش برساند. از زمانی که طالبان و ایالات متحده امریکا قرارداد صلح امضا کرده، هیچ سرباز خارجی در افغانستان کشته نشده‌اند؛ اما در همین مدت ۷۰۰۰ شهروند افغانستان جان‌های خود را از دست دادند. هیأت مذاکره‌کننده حکومت به جای صرف انرژی در موارد غیر ضروری، باید برای تحمیل دیدگاه‌های حوزه جمهوریت بر طالبان تمرکز کنند. آنان باید بدانند که با چه گروهی مواجه هستند. آن‌ها باید درک کنند که گروه طالبان، دیپلماتان آموزش‌یافته‌ای نیستند که به راحتی بتوانند، حقایق عصر و زمان موجود را به آنان بقبولانند. آنان باید به حفظ ارزش‌های ۲۰ سال اخیر فکر کنند، به پاسبانی از نظام سیاسی که دست‌کم دو دهه است برای حفاظت از آن، خون ده‌هاهزار شهروند این کشور ریخته شده است. تردیدی نیست که تیم مذاکره‌کننده حکومت با اختلاف‌نظرهایی این‌چنینی هرگز توان عبور از نیم‌قرن چالش را نخواهد داشت. شماری از اعضای هیأت مذاکره‌کننده گفتند که ممکن روزی به کابل برگردیم و خبر از شکست مذاکرات بدهیم؛ اما هرگز امارت طالبانی را نخواهیم پذیرفت. واضح است که بازگشت امارت به افغانستان امکان‌پذیر نیست. قرار نیست که پس از ۲۰ سال قربانی‌شدن‌ها، طالبان دیدگاه‌های سیاسی خود را بر سر شهروندان افغانستان بقبولانند. قرار است که تیم مذاکره‌کننده دولت، ارزش‌های ۲۰ ساله اخیر را به طالبان معرفی و آن‌ها را وادار به پذیرفتن این ارزش‌ها کند. در پهلوی آن، هدف اساسی و بنیادی تیم مذاکره‌کننده، نزدیک‌ساختن دو طرف به یک‌دیگر است. با این وصف، تیمی که نتواند اختلاف دیدگاه‌های میان‌خودی را کنار بگذارد، چگونه می‌خواهد اختلاف دیدگاه‌های عمیق میان دو طرف متخاصم را حل کند. اعضای تیم مذاکره‌کننده نباید فراموش کنند که آن‌ها تصمیم‌گیرنده نیستند. آن‌ها تسهیل‌کننده‌اند. آن‌ها گفت‌وگو کننده‌اند و تصمیم نهایی در مورد هر اقدام فراقانونی باید در مشوره با مردم افغانستان صورت گیرد. رییس جمهور غنی و عبدالله عبدالله نیز باید استقلالیت تیم مذاکره‌کننده را به رسمیت بشناسند. اصولاً تیم مذاکره‌کننده حکومت طی یک‌ماه اخیر باید با مراجعه به متن مردم و حضور در ولایت‌های مختلف، در پی جمع‌آوری دیدگاه‌های شهروندان و اعضای جامعه مدنی می‌بود. حضور پی‌هم در ارگ و سپیدار به تنهایی برای برون‌رفت از چالش‌های موجود، کافی نبود. اختلاف دیدگاه‌های عمیق در آن در مورد نظام سیاسی و یا حاکمیت آینده، برای تیم مذاکره‌کننده حکومت بسیار خطرناک است. این اختلاف‌نظرها می‌تواند به این منجر شود که طالبان دست بالاتری در مذاکرات صلح داشته باشند.
شکی نیست که یکی از عوامل مواجه‌شدن نظام جمهوریت با نابسامانی‌های امروز، اشتباهات رهبران حوزه جمهوریت بود. رهبران حوزه جمهوریت، پنج سال تمام تحت نام ارگ و سپیدار در پی استهلاک توان و انرژی یک‌دیگر بودند. مذاکرات صلح، نباید به نمایش قدرت ارگ و سپیدار بدل شود. اعضای تیم مذاکره‌کننده باید بر اساس اراده مردم افغانستان در این مذاکرات تصمیم بگیرند.
هشت صبح
