مقصر تخریب ساحات سرخ و سبز بامیان کیست؛ مردم یا مسئولان؟

این موضوع اما بتازگی جدی تر شده و سازمان یونسکو نیز هشدار داده که “منظره فرهنگی بامیان در حال تخریب و دگوگون شدن” است و در صورتی که اداره محلی بازهم از تخریب ساحات سرخ و سبز  بامیان جلوگیری نکند، آثار تاریخی این ولایت را از لیست میراث های فرهنگی  جهانی در معرض خطر، حذف خواهد کرد.

این هشدار نگرانی مسئولان را برانگیخته و در چند روز اخیر مقام ها در اداره محلی بامیان، ضمن تسریع روند تخریب منازل مسکونی اعمار شده در ساحات سرخ و سبز، در نشست های خبری متعددی اعلام کردند که جلو ساخت و سازهای غیر قانونی در این ساحات گرفته شده است. این اظهارات مسئولان درحالی صورت می گیرد که گفته می شود ساخت و سازها در مناطق ممنوعه هنوز هم ادامه دارد و حتی افرادی از طرف شب اقدام به این کار می کنند. این مشکل می تواند عوامل متعددی داشته باشد که از جمله می توان به عدم آگاهی مردم از قانون، اهمیت ساحات سرخ و سبز و نیز عدم تطبیق یکسان قانون بر همگان اشاره کرد.

پرواضح است که گام گذاشتن و گذر بسوی دستیابی به جامعه ای قانونمند و احترام گذار به قانون و عملی سازی  آن در فرایند زندگی اجتماعی، امر مهمی است که لازمه بنیادین و اساسی آن، آگاهی بخشی و اطلاع رسانی  به موقع و درست در ابعاد مختلف به افراد جامعه و تطبیق یکسان قانون برهمگان است.

اداره محلی بامیان از چند سال به این سو ، تنها دست به تخریب منازل مسکونی عده ای از مردم فقیر و بی بضاعتی می زند که با نان بخور و نمیر شب و روز میگذرانند در عین حالیکه افراد قدرتمند نیز با استفاده از موقف خود، بلند منزل هایی را در ساحات سرخ و سبز بامیان اعمار کرده اند اما اداره محلی هیچگاهی اقدام به تخریب آنها نکرده است. هرچند مقام های محلی به این اقدامات خود عناوینی چون تطبیق ماستر پلان فرهنگی و حفاظت از ساحات سبز و سرخ میدهند، به نظر می رسد ادراه محلی بامیان از گذشته تا کنون در تطبیق یکسان قانون برهمگان و نهادینه سازی قانونمندی، بخصوص در همین مورد مشخص، کمی عجولانه و نسنجیده عمل کرده و در این امر ناکام بوده است.

همانگونه که در مقدمه بالا یادآوری گردید، ادارات مسئول می بایست نخست از همه در مورد ضرورت موجودیت ماستر پلان فرهنگی در بامیان و محدوده مربوطه به آن، نقشه سازمان فرهنگی و آموزشی ملل متحد (یونسکو) درحفاظت از ساحات تاریخی و حیطه صلاحیت ها و مسئولیت های این سازمان، اهمیت داشتن پلان شهری برای ساخت و ایجاد ساحات مسکونی، تجارتی و صنعتی مطابق به معیارهای موجود ملی و بین المللی و ضرورت داشتن فضای سبز در محدوده فضای شهری، بگونه وسیع، گسترده و قابل فهم برای تمام افراد جامعه بامیان، آگاهی دهی می کرد و در کنار آن قانون را برهمگان بصورت یکسان تطبیق می کرد، آنگاه زمینه تطبیق و عملی سازی  قانون بخودی خود جنبه عملی می یافت.

تطبیق یکسان قانون بر همگان و اطلاع رسانی به موقع و در آغازین ماه های ترتیب و تصویب ماستر پلان فرهنگی می توانست حداقل چهار امتیاز بسیار ویژه و سودمند در پی داشته باشد:

یک: مردم با درک موضوع و آگاهی از موضوع، بگونه خودسرانه دست به اعمار منازل غیر قانونی و غیر پلانی نمی زدند و هزینه ها و مصارف زیادی را متحمل نمی شدند.

دو: اختلافات و جنجالهای بیهوده و ضایع کننده وقت و منابع، میان مردم و حکومت پدید نمی آمد.

سه: زورمندان نمی توانستند با استفاده از موقف و روابط شان با مقام های بلند پایه حکومتی، اقدام به اعمار بلند منزل های مجلل در مناطق ممنوعه سرخ و سبز بامیان کنند و منظره فرهنگی این ولایت را به مخاطره اندازند.

چهار: پلان ترتیب شده و پیش بینی شده معیاری شهری، با دقت و بطور اصولی بسوی تطبیق شدن به پیش می رفت.

متاسفانه در زمان هیچ کدام از والی های بامیان ضمن اینکه در مورد موارد یاد شده به مردم این ولایت آگاهی داده نشده، قانون نیز بگونه یکسان برهمگان تطبیق نشده است و این تنها مردم عادی بوده اند که با تخریب خانه های شان بدلیل آنچه مقام های محلی تطبیق قانون می خوانند، متضرر شده اند.

اینک آنچه واضح و قابل لمس است، عدم آگاهی مردم بامیان از مسایل ذکر شده در فوق می باشد، در حدی که تعداد زیادی از مردم بامیان تا اکنون از ماسترپلان فرهنگی تعریف حتی ابتدایی در دست ندارند و محدوده شامل آن و نیز اهمیت و ضرورت آن را به هیچ وجه درک نکرده اند.

میزان و اهمیت حفاظت از آثار باستانی و تاریخی بامیان تا هنوز وضاحتی برای مردم  ندارد و اینکه سازمان یونسکو با چه هدف و منظوری ساحاتی را در بامیان بخود اختصاص داده است، تا هنوز برای آنان مبهم است. بسیاری از مردم بامیان نقش سازمان یونسکو را با اشغال سرزمین شان توسط اشغالگران خارجی به اشتباه گرفته اند و آن را به منزله از دست رفتن سرزمینی که مردم بامیان صاحب اصلی آن هستند، می پندارند.

بامیانی ها هنوز نمی دانند داشتن ساحات شهری مطابق با پلان های دقیق و حساب شده با معیارهای انجنیری و تخنیکی چه مزیت هایی را برای زندگی آنان خواهد داشت. جامعه بامیان آگاه بر این نیست که تا چه اندازه حق دارند تا از زمین های حتی شخصی و میراثی شان، آنگونه که می خواهند با صلاحیت مطلق استفاده کنند و ادارات دولتی تا چه حد صلاحیت و حق مداخله را دارند. آنها نمی دانند که بلند منزل های افراد زورمند در ساحات سرخ و سبز بگونه غیر قانونی اعمار شده اند.

بنابر این هنگامیه قانون برهمگان یکسان تطبیق نمی گردد و مردم در خلاء معلوماتی به سر می برند، عدم تطبیق قانون، تقصیر و گناه کی می تواند باشد؟ پاسخ این سوال بسیار ساده است؛ دولت و بویژه اداره محلی. اگر اداره محلی بامیان در مورد ساحات سبز و سرخ مربوط به میراث های فرهنگی و اهمیت این ساحات به شکل درست و قانع کننده ای به مردم اطلاع رسانی می کرد و با تطبیق یکسان قانون برهمگان از ساخت و سازهای غیر قانونی جلوگیری می کرد، امروزه هشت اثر تاریخی بامیان که در لیست میراث های فرهنگی جهانی در سازمان یونسکو ثبت شده اند، در معرض خطر حذف از این لیست قرار نمی گرفتند.

با این وجود مساله مهم این است که هنوزهم فرصت وجود دارد و اداره محلی بامیان می تواند جلو تخریب بیشتر ساحات سرخ و سبز و حذف آثار تاریخی این ولایت از لیست میراث های فرهنگی جهانی در معرض خطر سازمان یونسکو را بگیرد. استملاک زمین های شخصی که در ساحات سرخ و سبز واقع شده اند، آگاهی دهی وسیع به مردم در مورد اهمیت این ساحات، مشخص کردن مکان جایگزین برای اعمار منازل مسکونی و نیز جلوگیری از ساخت و سازهای بیشتر در ساحات ممنوعه با عملی سازی شعار “برابری همه در برابر قانون”، گزینه هایی است که اداره محلی بامیان می تواند از آنها بخوبی استفاده کند.