فشار امریکا برای صلح افغانستان فوریت خاص دارد

دوحه، قطر – ایالات متحده شدیدترین فشار خود را برای پایان دادن به دو دهه درگیری در افغانستان آغاز کرده‌است، اما برخی از مقامات افغان هشدار می‌دهند که این کمپین با به بن‌بست کشاندن گفتگوها، تضعیف حکومت منتخب و سقوط عمیق‌تر کشور به خشونت می‌تواند نتیجه معکوس داشته باشد.

این رویکرد – که برخی مقامات آمریکایی با اشاره به بلند پروازی‌های زیادی که دارد آن را “پرتاب فضاناو به ماه” می‌نامند- تلاشی برای دستیابی به توافق صلح طی چند هفته با اعمال فشار بی‌سابقه بر تیم‌های مذاکره کننده در دو طرف درگیری، یعنی طالبان و حکومت افغانستان است.

از زمان دیدار دو طرف در پایتخت قطر، دوحه، برای آغاز مذاکرات تاریخی صلح در سال گذشته، پیشرفت کمی بر سر میز مذاکره حاصل شده‌است. جلسات ماه‌ها متوقف شد در حالی که خشونت در افغانستان فزونی گرفت، و طالبان نفوذ و کنترل منطقه‌ای خود را گسترش دادند.

تمرکز دولت ترامپ بر خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان بود. تیم بایدن فشار بیشتری بر جبهه دیپلماتیک وارد می‌کند. سیاست ایالات متحده و افغانستان در دست بررسی است و زلمی خلیلزاد، فرستاده ویژه ایالات متحده، ماه گذشته برای هدایت رویکرد جدید، یک تور منطقه‌ای را آغاز کرد.

اما مقامات افغان از فشرده بودن زمان و تهدید به عقب نشینی همه نیروهای آمریکایی بدون توافق سیاسی هراس دارند؛ آنها بر این باورند که بدون توافق سیاسی اشتباهات دهه ۱۹۹۰ که افغانستان بلافاصله بعد از عقب نشینی شوروی درگیر جنگ داخلی شد، تکرار می‌شود. نبردهای گسترده برای به دست آوردن کنترل، به طالبان که پس از حملات ۱۱ سپتمبر ۲۰۰۱، توسط حمله ایالات متحده قدرت خود را از دست داده‌بود، کمک کرد که ‌مجددا جان بگیرند.

مقامات افغان، مانند دیگر مصاحبه شوندگان در این ماجرا، به شرط ناشناس ماندن صحبت کردند، زیرا آنها اجازه نداشتند با روزنامه نگاران در مورد این موضوع گفتگو کنند. مقامات افغان تصدیق کردند که این سطح از خشونت و بن بست سیاسی موجود در دوحه قابل قبول نیست، اما با تلاشی که دولت بایدن برای بازچینش اوضاع دارد، مخالف هستند.

یک مقام افغان که از این مذاکرات آگاه است، با اشاره به افزایش فشارهای ایالات متحده گفت: ” سقوط دولت، ویرانی ناگهانی و یک جنگ داخلی بسیار طولانی و شدید می‌تواند عقوبت آن باشد.”

وی گفت: ” واقعیتی که در گذشته یک بار اتفاق افتاده ممکن است دوباره تکرار شود.”

مقام دیگری گفت: “فشار برای صلح اکنون با این ابتکار جدید” خطر تضعیف سریع ارتش این کشور را دارد. وی با اشاره به جناح‌های ستیزه‌جو و مبارزان چریکی که با نیروهای شوروی جنگیدند و سپس همان‌ها در هنگام جنگ داخلی مقابل یکدیگر قرار گرفتند، گفت که می‌ترسد “مجاهدین قدیمی به قیمت نیروهای امنیتی افغانستان بازگردند”.

افزایش فشار در میان نشانه‌های فزاینده‌ای رخ داده که حاکی از بررسی به تعویق انداختن خروج ایالات متحده هستند – اقدامی با هدف فشار بر طالبان برای کاهش خشونت و پیروی از مفاد توافقنامه‌ای که سال گذشته با ایالات متحده امضا کرده‌است. اما مقامات دولت بایدن در عین حال گفته‌اند که هنوز تصمیم نهایی درباره آینده نیروهای آمریکایی در افغانستان اتخاذ نشده‌است.

خلیلزاد طی یک تور منطقه‌ای که شامل جلساتی در کابل، دوحه و اسلام آباد پاکستان بود، پیش نویس طرح صلح را به حکومت افغانستان و رهبری طالبان تحویل داد. همراه با پیش‌نویس، اشرف غنی رئیس جمهور افغانستان نامه‌ای از وزیر خارجه آمریکا، آنتونی بلینکن دریافت کرد که وی را برای تسریع در گفتگوهای صلح و دستیابی به توافق با شورشیان تحت فشار قرار داده بود.

در این نامه هشدار داده شده‌است: “ایالات متحده هیچ گزینه‌ای را رد نکرده‌است. واضح می‌گویم، تا جدیت لحن من را درک کنید.”

روز شنبه، شورای امنیت سازمان ملل افزایش “نگران کننده” خشونت در افغانستان را محکوم کرد. این بیانیه پس از انفجار یک موتر بمب‌گذاری شده در غرب ولایت هرات و کشته شدن دست کم هشت نفر در اواخر روز جمعه، منتشر شد.

سخنگوی دفتر غنی این گفته را که رئیس جمهور اکنون تحت فشار بیشتری از سوی واشنگتن برای دستیابی به توافق صلح قرار دارد، رد کرد. فاطمه مورچل، معاون سخنگوی غنی، گفت: “اگر فشاری وجود دارد، از سوی مردم افغانستان است که تحت هراس و وحشت قرار گرفته‌اند”.

نمایندگان طالبان در دوحه به علاوه، این مفهوم را که تغییر رویکرد بر مذاکراتی که مدتهاست بیان شده تأثیر دارد، رد کردند.

محمد نعیم، سخنگوی دفتر سیاسی طالبان گفت: “فشارهای ایالات متحده هرگز تاثیری ندارد. ما این را می‌دانیم به این دلیل که آنها ۲۰ سال است انواع فشارها را امتحان کرده‌اند.”

نعیم گفت این گروه انتظار ندارد ایالات متحده از توافق سال ۲۰۲۰  کنار بکشد، اما اگر چنین شود، “مشکلاتی رخ خواهد داد و مسئولیتش با خود آنها خواهند بود. “

مقامات آمریکایی می‌گویند خطرات احتمالیِ دست به هیچ اقدامی نزدن بیشتر از فرصتی برای تسریع در روند کار است.

یک مقام آمریکایی گفت که رویکرد جدیدِ “حرکت سریع‌تر به سمت توافق سیاسی” بهترین گزینه برای حرکت رو به جلو است.

وی گفت: «با توجه به جایی که در حال حاضر هستیم، هر گزینه‌ای به جای این مورد خطرناک‌تر است.»

اما برای بسیاری از مقامات در کابل، نامه و پیش نویس پیشنهاد صلح – که برای اولین بار توسط شبکه طلوع نیوز افغانستان عمومی شد – شوکه‌کننده بود.

این مقام افغان که از مذاکرات مطلع است، گفت: «این چیزی نیست که به ما وعده داده شده‌است”، وی لحن نامه فاش شده را “ناراحت‌کننده” خواند و اذعان داشت که مندرجات آن برخلاف رویکرد مشورتی بود که کابل از دولت بایدن انتظار داشت.»

حکومت افغانستان از دولت بایدن خواسته بود تا “بازبینی کامل” روند صلح را انجام دهد و قبل از اقدام به عقب‌نشینی نیروهای آمریکایی فشار بیشتری بر طالبان وارد کند.

فاطمه گیلانی با اشاره به اعضای دولت غنی گفت: “آنها به معجزه امیدوار بودند.” گیلانی، یکی از مذاکره کنندگان اصلی، گفت که رهبران افغانستان با توجه به اظهارات گذشته رئیس جمهور بایدن در مورد تمایل وی برای پایان دادن به جنگ در افغانستان، از کمپین فشار آمریکا متعجب نمی‌شدند.

وی گفت، اکنون این سند فاش شده “واقعیت را پیش چشم همه آشکار کرد” و می‌تواند به عنوان زنگ بیداری برای متحد کردن احزاب سیاسی افغانستان عمل کند.

رستم شاه مهمند، سفیر پیشین پاکستان در افغانستان، نیز از رویکرد جدید ایالات متحده پشتیبانی می‌کند، اما هشدار داده که برخی از موارد ذکر شده در پیش نویس توافقنامه صلح ایالات متحده (مانند جزئیات ساختار دولت موقت) یک عامل احتمالی پریشانی است که می‌تواند امور را پیچیده‌تر کند.

به نظر می‌رسد واکنش‌ها در کابل بیش از آنکه نشانگر حرکت به سمت یک اجماع باشد، خطوط گسل سیاسی را آشکار می‌کند که هر روز عمیق‌تر می‌شوند. رقیب اصلی غنی، عبدالله عبدالله، رئیس شورای عالی مصالحه ملی، از پیشنهاد جدید ایالات متحده ‌استقبال کرد.

مجیب رحمان رحیمی سخنگوی عبدالله گفت: «این یک نقطه شروع مثبت برای تقویت روند صلح و گفتگوهای صلح است.” عبدالله و سایر رقبای سیاسی دولت غنی بیشترین سود را از استقرار دولت موقت، یکی از عناصر کلیدی پیش نویس، کسب می‌کنند.»

رحیمی گفت: «ما این پیشنهاد را عقب گرد یا گامی برای بی‌ثبات کردن کشور نمی‌دانیم. بلکه در واقع این پیشنهاد یک گام رو به جلو است.»

افغانستان درگیر یکی از مرگ‌بارترین درگیری‌های جهان است. براساس گزارش سالانه سازمان ملل، خشونت سال گذشته منجر به کشته شدن بیش از ۳۰۰۰ غیرنظامی و زخمی شدن حدود ۵۸۰۰ تن شده‌است. این اعداد در مقایسه با سال قبل کاهش کلی تلفات غیرنظامیان را نشان می‌داد، اما داده‌های سازمان ملل نشان داد که با نزدیک شدن به پایان سال، مرگ و میرها کم کم به سطح رکورد رسیدند.

احسان الله صدیق، یک فعال صلح در ولایت غزنی، یکی از ناپایدارترین ولایات کشور، گفت: »از هر کسی دوست دارید سوال کنید، و او حتما برای شما داستانی در مورد از دست دادن پسرش، شوهرش یا پدرس تعریف می‌کند.” صدیق، یکی از اعضای یک حزب سیاسی محافظه کار-مذهبی افغانستان نیز گفت: “از یک نقطه نظر بشردوستانه، ادامه این جنگ پذیرفتنی نیست.«

وی گفت: «تنها راه برای پایان دادن به این جنگ ایجاد فضای سیاسی جدید است، هرچه که نامش را بگذارید. و این باید با فشار بین‌المللی همراه باشد. زیرا بدون آن رهبران کابل حتی یک هفته همدیگر را تحمل نخواهند کرد.»

واشنگتن پست

خبرنامه