منابع آگاه از مذاکرات دوحه میگویند توافق میان هیأتهای مذاکرهکننده دولت طالبان روی کارشیوه نهایی شده بود، اما ارگ در آخرین لحظات همه چیز را به هم زده است.
براساس معلومات منابع معتبر، هیأت طالبان پس از چانهزنیهای زیاد توافق کرد همزمان با توافقنامه دوحه، «اعلامیه کابل و واشنگتن برای رسیدن به صلح»، «خواست مردم افغانستان»، «خواست سازمان ملل» و «اراده طرفین» را به عنوان اساس مذاکرات بپذیرد. هرچند بیشتر اعضای هیأت دولت نیز با این موارد توافق کردهاند و حتا توافقنامه آماده امضا بوده است، اما ارگ در آخرین لحظات، رییس هیأت و یک فرد برجسته دیگر را به کابل فرا خوانده و با این شیوه از توافق مخالفت کرده است.
رییس جمهور غنی از هیأت دولت خواستار اصلاح برخی از گزینهها شده است. گفتنی است پس از به هم خوردن این توافق، طالبان پافشاری بر مواضعشان در میز مذاکرات را بیشتر ساختهاند و در میان اعضای هیأت دولت نیز اختلاف نظرها شکل گرفته است. افزون بر این، برخی از سازمانها و کشورهای خارجی نیز از اقدام ارگ متاثر شده و گفتهاند برای تصمیمگیری در مورد صلح، باید کار کمیته رهبری و مجمع عمومی شورای عالی مصالحه ملی هرچه زودتر آغاز شود.
اینهمه در حالی است که طالبان اعلام کردند روی کارشیوه ۲۱ مادهای مذاکرات در هفدهم ماه جاری میلادی میان دو طرف در حضور دولت قطر توافق شده است. هیأت دولت اما میگوید مقدمه طرزالعمل نیازمند بحث بیشتر است و توافق تنها پس از نشست عمومی و تأیید دو هیأت، نهایی میشود.
پس از دو ماه چانهزنی بر سر کارشیوه مذاکرات بینالافغانی، ارگ در آخرین دقایق مانع امضای توافق حاصل شده میان هیأتهای دولت و طالبان شده است. هیأت مذاکرهکننده طالبان همزمان با آغاز مذاکرات، تنها بر «توافقنامه دوحه» به عنوان مبنای مذاکرات تأکید داشت. هرچند اعضای هیأت مذاکرهکننده دولت بارها گزینههایی، از جمله «اعلامیه مشترک کابل و واشنگتن برای رسیدن به صلح» و «قطعنامه لویهجرگه مشورتی صلح» را روی میز گذاشت، اما طالبان با آن مخالفت کردند. هیأت مذاکرهکننده طالبان استدلال داشت که این گروه در بیشتر از موارد، به ویژه اعلامیه کابل و واشنگتن نقش نداشته و لویهجرگه مشورتی نیز شکل «سفارشی» داشته است. از سویی هم، هیأت دولت اعتقاد داشت که حکومت در توافقنامه دوحه نقشی نداشته است و آن را به تنهایی نمیپذیرد.
سرانجام دو طرف به گونهی غیررسمی تایید کردند که مذاکرات با بنبست روبهرو شده است. پس از چانهزنیهای دوامدار، هیأتهای مذاکرهکننده دولت و طالبان روی برخی از موارد برای تهیه کارشیوه توافق کردند. منابع آگاه از این مذاکرات به روزنامه ۸صبح میگویند که طالبان پس از روزها بحث و سرانجام با پادرمیانی امریکا، قطر و پاکستان، حاضر شدند گزینههای هیأت دولت را بپذیرند. این گروه اما تصریح کرده است که باید در گزینههای ارایه شده، اصلاحات اعمال شود. به گفتهی منابع، هیأت طالبان همزمان با توافقنامه دوحه، از گزینه «خواست مردم افغانستان در لویهجرگه مشورتی صلح»، تنها با «خواست مردم افغانستان» آن موافقت کرد، زیرا هیأت این گروه لویهجرگه مشورتی صلح را «سفارشی» خوانده است.
افزون بر این، هیأت مذاکرهکننده طالبان «قطعنامه ۱۳۲۵ شورای امنیت» را با «درخواست سازمان ملل متحد» تعدیل کرد و «اراده طرفین» را جایگزین «اراده دولت افغانستان و گروه طالبان» ساخت. بیشتر اعضای هیأت دولت پس از گفتوگوها با این گزینهها توافق کردند. حتا اعضای هیأت دو طرف به محض این کار در گفتوگو با روزنامه ۸صبح تأیید کردند که پیشرفت حاصل شده و «بنبست شکسته است». منابع آگاه نیز تایید میکنند که هیأتهای مذاکرهکننده دو طرف توافق کامل را حاصل کرده بودند و همه چیز آماده امضا بوده است، اما ارگ در آخرین لحظات دستور داده است که این توافق انجام شود.
رییس جمهور غنی در ادامه معصوم استانکزی، رییس هیأت مذاکرهکننده دولت و عبدالسلام رحیمی، معاون شورای عالی مصالحه ملی و نماینده ویژه رییس جمهور در امور صلح را به کابل فرا خواند. این دو عضو هیأت با پرواز چارتر به کابل آمدند. ارگ به این دو عضو هیأت گفته است که باید «قطعنامه شورای امنیت»، «خواست مردم در لویهجرگه مشورتی صلح» و «اراده دولت و گروه طالبان» به گونهی صریح در توافق ذکر شود. صدیق صدیقی، سخنگوی ارگ ریاست جمهوری، نیز روز چهارشنبه، پنجم قوس، برخلاف گفتههای اعضای هیأت دو طرف، در یک نشست خبری گفت که هیچ پیشرفتی در مذاکرات دوحه حاصل نشده و خواست طالبان برای شکست بنبست «خلاف قانون» اساسی است. وی افزود که دولت طرف اصلی مذاکرات است، اما طالبان را «گروه» خواند. به گفتهی آقای صدیقی، قرار نیست دولت به هر خواست گروه طالبان تن بدهد و حتا حاضر نیست که «حذف نام نظام» جمهوری اسلامی را به خواست گروه طالبان بپذیرد.
منابع معتبر در گفتوگو با روزنامه ۸صبح تصریح میکنند که بیشتر اعضای هیأت مذاکرهکننده دولت با این تصمیم ارگ مخالف بودند، اما با وجود آن، «گروه کوچکی» در هیأت که به ارگ تمایل دارد، این موضع را به طالبان ارایه کرده است. به گفتهی منابع، این مسایل حتا به جنجالها میان اعضای هیأت دولت منجر شده است و برخی از آنها معتقد اند که با آنان مشوره نمیشود. با این حال، اعضای هیأت منتظر پاسخ طالبان ماندند تا پیشنهادشان را ارایه کنند. قاعده بر این است که اگر یک طرف پیشنهاد طرف دیگر را رد کند، باید خود به جای آن پیشنهادی ارایه کند. هیأت مذاکرهکننده طالبان اما در برگشت، گزینهها را به «درخواست سازمان ملل» و «اعلامیه کابل و واشنگتن» کاهش داد. زمانی که هیأت دولت به توافق پیشتر اشاره کرده، اعضای هیأت مذاکرهکننده طالبان گفتهاند که دیگر آن حرفها گذشته است و بدین ترتیب شرایط را سخت گرفتهاند. با این حال، قطر گفته است که میتواند طالبان را دوباره به همان توافق قبلی برگرداند، اما ارگ تصریح کرده است که باید موارد پیشنهادی پذیرفته شود و در غیر آن، توافق صورت نگیرد.
منابع میگویند که این توافق با تسهیل قطر، امریکا و برخی دیگر از کشورها حاصل شده بود، اما پس از اختلاف ارگ، این کشورها بدین نتیجه رسیدند که باید کمیته رهبری و مجمع عمومی شورای عالی مصالحه ملی برای تصمیمگیری در مورد صلح بینالافغانی هرچه زودتر تشکیل شود. به همین دلیل نمایندهگیهای اتحادیه اروپا، بریتانیا و امریکا با نشر اعلامیههایی، خواستار نهایی شدن هرچه سریعتر تشکیل شورای عالی مصالحه ملی شدند. ارگ نیز تصریح میکند که تلاشها برای تشکیل شورای عالی مصالحه ملی ادامه دارد و این شورا به زودی تشکیل میشود.
همزمان با این موارد محمداشرف غنی، رییس جمهور و عبدالله عبدالله، رییس شورای عالی مصالحه ملی، روز شنبه، هشتم قوس، در ارگ دیدار کردند. آقای صدیقی با نشر رشته توییتی نوشت که در این دیدار آقای عبدالله پیرامون سفر اخیرش به ترکیه معلومات داده و افزون بر این، در مورد پیشرفتها در گفتوگوهای صلح دوحه به صورت مفصل بحث شده است. همچنان دو طرف روی آمادهگیها برای برگزاری جلسه قریبالوقوع شورای عالی مصالحه ملی گفتوگو کردهاند. با این حال، منابع آگاه میگویند که حتا در بحث گشایش نشستهای شورای عالی مصالحه ملی میان ارگ و سپیدار اختلاف نظر وجود دارد، زیرا ارگ میخواهد که آقای غنی این نشست را در کاخ ریاست جمهوری شخصاً افتتاح کند و در آن صورت، احتمال دارد برخی از چهرههای سیاسی در آن شرکت نکنند.
اینهمه در حالی اتفاق میافتد که گروه طالبان روز شنبه، هشتم عقرب، اعلام کرد که هیأت مذاکرهکننده دولت و طالبان در هفدهم ماه جاری کارشیوه ۲۱ مادهای مذاکرات بینالافغانی را نهایی کردهاند. محمدنعیم، سخنگوی دفتر سیاسی طالبان در قطر، با نشر یک توییت گفت که این کارشیوه در هفدهم ماه جاری میلادی در حضور کشور تسیهلکننده و میزبان به خوانش گرفته شده است. به گفتهی وی، پس از تأیید هر دو هیأت مذاکرهکننده، یک نسخه این کارشیوه به کشور میزبان نیز سپرده شده است. هیأت مذاکرهکننده دولت اما گفته است که روی ۲۱ ماده به استثنای مقدمه آن توافق شده است، اما متن مقدمه طرزالعمل به وضاحت و بحث بیشتر میان هیأتها نیاز دارد. به گفته اعضای هیأت دولت، در نشست هفدهم نوامبر فیصله شده است که طرزالعمل به نشست عمومی ارایه میشود و تنها پس از تصویب دو هیأت، نهایی پنداشته میشود.
گفتنی است که مذاکرات بینالافغانی در بیستودوم سنبله سال جاری گشایش یافت. هرچند بحثها میان هیأتهای مذاکرهکننده دولت و طالبان خیلی زود آغاز شد، اما اختلاف نظرها در مورد تعیین مبنای پیشبرد مذاکرات سبب شد که گفتوگوها به بنبست بخورد.