افغانستان و پاکستان دو کشور همسایه هستند که با داشتن مشترکات دینی، فرهنگی، مرزهای طولانی و تاریخی با چالیشهای کلان در روابط اقتصادی و سیاسی مواجه بوده اند که طی سالیان دراز حل نشده است.
دو کشور در سال ۱۹۵۶ قرار داد ترانزیتی را به امضا رساندند تا ترانزیت کالا با تسهیلات خوب به مقصد افغانستان که کشوری محاط به خشکی هست، را فراهم سازد اما متاسفانه این قرار تا امروز آنگونه که توقع داریم پیش نرفته است و اسلام آباد هیچگاه تن به اجرایی شدن قرار داد. پاکستان نه تنها این قرارداد را تطبیق نکرده که گاها موانع های عدیده ای را برای کالای افغانستان به وجود آورده است.
مانع عمده در توسعه تجارت، ترانزیت و مراوده های اقتصادی میان افغانستان و پاکستان عوامل سیاسی بوده و هست: از جمله موانع کلان، کشور هند هست که بر اساس مفاد قرار داد افغانستان از طریق بندر و اگه به کشور هند وصل می شود. مشکل دیگر خط دیورند به شمار می رود.
با توجه به این دو مانع عمده و عوامل دیگر، تجارت دو کشور همیشه در سایه سیاست قرار داشته و ناممکن شده است.
پاکستان تمایل ندارد این مشکل حل شود و در این راستا سعی دارد موانع جدی را ایجاد کند، اگرچه قرارداد اپیتاد با ملحقات ترانسپورتی و خدمات تخلیه و بارگیری مجدد قرارداد خوب و جامعی هست که می تواند روند واردات و صادرات را تسریع و ساده بسازد.
در کنار این مشکل پاکستان همیشه سیاست دامپینگ را در قبال تولیدات داخلی افغانستان دارد مثل عرضه سمنت به نرخ ارزان به مارکت افغانستان برای مقابله با تولیدات فابریکه سمنت غوری و جبل السراج و یا بستن راه انتقال میوه جات تازه افغانستان به مارک خارجی. بندرگاه کراچی پاکستان در طول تاریخ برای تخلیه و بارگیری امنیت لازم برای امتعه تجاری تاجران افغانستان را نداشته است. با توجه به اینکه ساحه ای به نام افغان شیت در پورت یا بندرگاه کراچی هست ولی سالیان طولانی کالاهای صادراتی و وارداتی ما بدون ترخیص آنجا توقف داده شده و تاجران به دلیل جریمه های نا موجهه از کالاهای شان دست کشیده اند.
پاکستان هرازگاهی شعار تسهیلات را می دهند اما متاسفانه در عمل موانع را برای ترانزیت روی دست می گیرند و ممانعت را برای ورود کالای افغانستان وضع می کنند که آمار این کار از چهل قلم تا ده قلم می رسد.
البته تجارت غیر رسمی هم رونق خوبی برای آوردن ارز و پول به کشور ما داشت که متاسفانه با نرخ تعرفه های گمرکی امروزه این کار که ریکسپورت کالا به پاکستان بود وجود ندارد و در نتیجه می توان گفت بدبختانه دوران تجارت و بیلانس بین دو کشور هیچ گاه به نفع ما نبوده است و پاکستان هم در وعده های خود صادق نخواهد بود.
خداداد فقیهی
