امریکا و افسانه خروج مسئولانه از افغانستان

جو بایدن چهارمین رییس جمهوری امریکا است که جنگ افغانستان را به ارث می‌برد. او یک گفت‌وگوی شکننده‌ برای صلح را نیز شاهد است که برخی از اعضای گروهش انتظار پیشرفت آن را داشتند.
در ماه فبروری ۲۰۲۰ اداره‌ی ترامپ با گروه طالبان توافق‌نامه‌‌ای را به امضا رساند که در آن به خروج تمام نظامیان امریکایی تا ماه می ۲۰۲۱ اشاره شده است.
در مقابل ایالات متحده‌ی امریکا از طالبان تضمین امنیتی گرفته و طالبان به آغاز گفت‌وگو با دولت افغانستان تعهد کردند.
پس از ۴۰ سال خون‌ریزی و ۲۰ سال مداخله‌ی مستقیم امریکا در جنگ افغانستان، جای پرسشی نیست که اداره‌ی بایدن فرصت پیش‌آمده برای تأمین صلح را از دست بدهد. ایجاد راه‌ حل سیاسی مسالمت‌آمیز که قناعت طالبان را فراهم کند، برای امریکا به‌مراتب مهم‌تر از یک راه‌حل نظامی است.
‌با این‌همه، تحرک آهسته در روند مذاکرات صلح، این پروسه را زمان‌گیر کرده است. هنوز طالبان و دولت افغانستان روی موضوعات کلیدی ازجمله نظام آینده افغانستان که جمهوری دموکراتیک یا غیر دموکراتیک باشد، به توافق نرسیده‌اند. هر دو طرف میز مذاکره، از موضع خود عقب‌نشینی نمی‌کنند.
به‌اساس توافق اداره‌ی ترامپ، اداره‌ بایدن تا بهار سال آینده زمان دارد که نیروهای خود را بیرون کند. برخی از تحلیل‌گران بر این عقیده‌اند که امریکا پیش‌ازاین به یکی از اهدافش در افغانستان که سرنگونی القاعده بود دست ‌یافته است.
برخی از اعضای حکومت پیشین باور دارند که حضور نیروهای امریکا و جلوگیری از به‌قدرت رسیدن طالبان می‌تواند به موفقیت صلح و ایجاد یک روند مسالمت‌آمیز کمک کند اما؛ دو گزینه وجود دارد؛ خروج مسئولانه یا حضور تعریف شده که راه میان‌بر در پالیسی امریکا «خروج مسئولانه» از افغانستان است؛ کانسپت-هدف پروژه- مؤثر برای پایان دادن به جنگ نا‌فرجام و مبازره با تروریزم همچنان ادامه می‌یابد.
به‌نظر می‌رسد که بایدن یکی از طرفداران خروج «مسئولانه» باشد که در جریان کارزارهای انتخاباتی‌اش پیش از توافق‌ اداره‌ی ترامپ در ماه فبروری سال گذشته به آن اشاره کرده بود.
‌ بایدن در مصاحبه‌ی ۲۳ فبروری (Face the Nation) گفت؛‌ ایالات متحده‌ی امریکا باید یک گروه‌ کوچک از نیروها را برای مبارزه با تروریزم و جلوگیری از جای پا باز کردن القاعده و داعش در افغانستان حفظ کند، اما؛ دیدگاه‌های متفاوتی در این مورد وجود دارد که پیش‌بینی در مورد نتیجه صلح را دشوار می‌سازد.
هرچند طالبان به حضور نیروهای امریکایی در امر مبارزه با تروریزم در افغانستان مخالفت می‌کنند؛ زیرا این بحث برای گروه تروریستی قابل‌هضم نیست؛ خواست طالبان خروج تمام نیروها از افغانستان است و این‌ حضور می‌تواند برای طالبان سنگین تمام شود.‌ اعضای ارشد طالبان به‌ زیردست‌شان وعده سپرده‌اند که به اساس توافق (امریکا – طالبان) تمام نظامیان امریکایی تا ماه می از افغانستان بیرون می‌‌شوند. احتمال این‌که طالبان در آینده همکار امریکا باشد وجود دارد، اما؛ واشنگتن از این همکاری مطمین نیست.
تنها طالبان به‌عنوان یک بن‌بست فرا راه مبارزه با تروریزم تلقی نمی‌شود، برای موفقیت در صلح، امریکا به حمایت بازیگران منطقه‌ا‌ی مانند چین، ایران، روسیه و پاکستان نیاز دارد که هیچ‌کدام از این کشورها طرفدار حضور نظامی امریکا در افغانستان نیستند.
این کشورها به این امید از روند صلح افغانستان حمایت می‌کنند که درنتیجه‌ی گفت‌وگوها نیروهای امریکایی افغانستان را ترک خواهند کرد. اگر امریکا به حضور دوام‌دار نیروهای خود در افغانستان تصمیم بگیرد، پاکستان به حمایت خود از طالبان ادامه می‌دهد.

حمایت از تروریستان برای مبارزه با تروریزم در افغانستان
احتمال این‌که روند صلح نتیجه‌ای در پی نداشته باشد وجود دارد. البته حمایت قدرت‌های منطقه قابل‌بحث است، اگر توافق روی مبارزه امریکا با تروریزم صورت نگیرد، امریکا توافق‌نامه و گزینه‌ی خروج را نادیده بگیرد؛ در آن صورت طالبان دوباره ممکن روی حضور نیروهای امریکا بهانه‌تراشی کنند.
در چنین شرایطی حمایت از نیروهای امنیتی در برابر طالبان برای امریکا الزامی است. اگر طالبان دوباره به جنگ در برابر امریکا برگردند، دلیلی به قطع رابطه‌ با القاعده نخواهند داشت و پایبند به توافق‌نامه‌ی ماه فبروری ۲۰۲۰ متعهد به قطع رابطه با گروه‌های تروریستی نخواهند بود.
نهایتاً امریکا ملزم می‌شود با متحدان در مراکز نظامی به حمایت از نیروهای امنیتی – دفاعی افغانستان بپردازد. امریکا نیاز خواهد داشت تا از نیروهای امنیتی – دفاعی افغانستان در برابر طالبان حمایت کند.
اگر دولت افغانستان ناکام شود، امکان حمله بر امریکا را افزایش می‌یابد، به‌عبارت‌دیگر ممکن نیست برای «مبارزه با تروریزم از تروریستان» کار بگیریم؛ دولت افغانستان خواهان حضور نظامیان امریکا در این کشور است.
در این صورت، خروج مسئولانه راه‌ میان‌بر برای اداره‌ی بایدن نیست. در کنار آن امریکا تلاش خواهد کرد تا با طالبان به یک توافق برسد – رسیدن به یک توافق کلی می‌تواند زمینه‌ی بهترین خروج را برای دولت امریکا فراهم کند- البته در این شرایط گزینه‌ی طالبان این است که مخالفان غنی را حمایت کنند و چراغ سبز حمایت امریکا را با خود داشته باشند.
این توافق نمی‌تواند نگرانی‌های امنیتی امریکا را کاهش دهد. در ابتدا پس از توافق و ایجاد راه‌حل سیاسی افغانستان، امریکا روی خروج کلی نیروهای خود تصمیم خواهد گرفت. در غیر این صورت امریکا تلاش می‌کند تا توافق خروج نیروهایش را تا اول ماه می دوباره به بازنگری بگیرد. اگر طالبان از روند مذاکرات بیرون شوند، احتمال برگشت تا شش ماه وجود ندارد.

گفت‌وگوها و خروج زودهنگام
اداره‌ی جو بایدن در شش ماه، تهدید‌ها و حملات را در افغانستان مورد بازبینی قرار می‌دهد.
بیشتر تهدید‌ها در افغانستان متوجه‌ افراد ملکی است و حملات تهاجمی نسبتاً کمتر بوده است. یکی از موضوعاتی که کمتر همگانی شده است، تلاش‌های داعش و القاعده علیه فعالیت‌ امریکا در افغانستان است. مبحث دیگر حملات گروه‌های تروریستی علیه امریکایی‌ها و اروپایی‌ها در عراق و سوریه تحت نام «گرگ تنها» است که توسط گروه‌های جهادی در رسانه‌ها منتشر شده است.
مبارزه با تروریزم، سال‌ها زمان خواهد برد و این تنها مرتبط به افغانستان نیست؛ اداره‌ی بایدن به یک راهبرد کلی مبارزه با تروریزم در منطقه‌ی آسیای مرکزی و جنوب آسیا، نیاز دارد.
پس در این‌صورت خروج مسئولانه یکی از گزینه‌های قابل پیش‌بینی به اداره‌ی بایدن نیست؛ اداره‌ی بایدن نیاز دارد در رابطه به خروج نیروهای امریکایی از افغانستان، انتخاب متفاوتی داشته باشد.

فارین آفیریس

صبح کابل