برگزیده هاسیاست
افغانستان قربانی جنجال هند و پاکستان در کشمیر!
| پارلمان هند با لغو وضعیت ویژۀ جامو و کشمیر که در قانون اساسی هند به این منطقه اعطا شده بود، موافقت کرد و این ایالت، به دو سرزمین فدرال تقسیم شد. وزیر داخله هند دوشنبه در پارلمان اعلام کرد که رییس‌جمهوری این کشور دستوری را امضا کرده که به موجب آن ماده ۳۷۰ قانون اساسی لغو می‌شود. این ماده منطقه کشمیر را یک منطقه خودمختار می‌داند. الغای قانون مذکور به هندی‌ها حق حضور در کشمیر و در دست گرفتن پست‌های دولتی را می‌دهد. مادۀ ۳۷۰ قانون اساسی هندوستان به کشمیر اجازه می‌داد که در برخی موارد دست به تصویب قوانین خاص خود بزند. برای مثال تاکنون افرادی که ساکن کشمیر نبودند اجازه مالکیت بر زمین‌های زراعتی را نداشتند. کشمیری‌ها در کار در نهادهای محلی اولویت داشتند. نارندرا مودی نخست‌وزیر هند، می‌کوشد منطقه کشمیر را هرچه بیشتر تابع حکومت مرکزی کند. هند مدعی است که اقدام جدید در خصوص کشمیر، سبب نیک‌بختی مردم آن خواهد شد و توسعه منطقه را به دنبال خواهد داشت. نارندرا مودی در تویترش نوشت که «جامو و کشمیر حال از قید و بند رها شده است؛ سپیده‌دمی جدید و فردایی بهتر در انتظار است.» «بی‌جی‌پی» از سال 2014 بدین‌سو در پی تغییر قانون و الغای خودمختاری کشمیر بود. با به قدرت رسیدن دوبارۀ نارندرا مودی، برنامۀ ادغام اجتماعی – سیاسی در کشمیر عملی گشت. پاکستان واکنش سخت به تصمیم هند داشت. اسلام‌آباد سفیر هند را اخراج کرد. پروازهای هوایی را ممنوع ساخت. روابط بازرگانی را متوقف کرد و از جامعۀ بین‌المللی خواست مداخله کند. شهباز شریف، یکی از اعضای ارشد پارلمان پاکستان گفت که ترامپ و عمران‌خان کشمیر را در بدل صلح افغانستان معامله کرده‌اند. این اظهارات موجی از گفت‌وگوها و مباحث را در کابل شکل داد. رییس‌جمهور پیشین افغانستان گفت: «موضع‌گیری پاکستان این مسأله را به اثبات می‌رساند که دیدگاه پاکستان در قبال افغانستان تغییر نکرده و می‌خواهد افغانستان را به عنوان «عمق استراتژیک» خود به منظور رسیدن به اهدافش در منطقه مورد استفاده قرار دهد. ما از پاکستان می‌خواهیم تا مسأله افغانستان و کشمیر را که دو موضوع جداگانه است به هم ربط نداده، از فعالیت‌های تخریبکارانه و تربیه و حمایت تروریزم در منطقه دست بردارد.» ناظران تصمیم هند مبنی بر لغو خودمختاری کشمیر را با مسألۀ صلح افغانستان پیوند می‌زنند. اما کابل و دهلی در حد حرف گفته‌اند که پاکستان این دو معضل را جدا از هم بپندارد. اما در عمل هر دو کشور کاری نکرده‌اند که دو مسأله پیوند داده نشود. تحلیلگران بین‌المللی معتقد هستند که یکی از دلایل شعله‌ورشدن منازعۀ کشمیر، بحث توافق احتمالی صلح در افغانستان است. ویکتوریا شوفیلد، مورخ بریتانیایی در مصاحبه با بی‌بی‌سی گفت یکی از دلایل تصمیم اخیر نرندرا مودی برای مشتعل ساختن جنجال کشمیر نارضایتی هند از احتمال توافق میان امریکا و طالبان است که از نظر هند یک موفقیت بزرگ برای پاکستان خواهد بود. وی گفت هند تلاش دارد جلو این توافق را بگیرد که احتمالا دست پاکستان را در امور افغانستان بازتر و نفوذش را در این کشور گسترده‌تر خواهد کرد. هند و پاکستان همواره به جنگ نیابتی در افغانستان متهم شده‌اند. با این تفاوت که هند در طول تاریخ از دولت مرکزی در کابل حمایت کرده و اما پاکستان به پشتیبانی از گروه‌های مخالف مسلح و شورشیان متوسل شده است. اکنون هم هند تنها کشوری است که قاطعانه از دولت بر سر اقتدار در کابل حمایت می‌کند. مقامات هندی تلاش ورزیدند که جلو توافق‌نامۀ صلح با طالبان را بگیرند. اما ظاهراً این تلاش‌ها به نتیجه نرسیده و قرار است در روزهای پیش رو موافقت‌نامۀ صلح به امضا برسد. به گونۀ طبیعی نقش پاکستان در حکومت برخاسته از صلح افغانستان برجسته خواهد بود. طالبان روابط بسیار نزدیک با اسلام آباد دارند و به عنوان یک گروه نیابتی شناخته می‌شوند. هندوستان اهدافی را در جغرافیای افغانستان دنبال می‌کند که در نتیجۀ بالارفتن نفوذ طالبان در مناسبات سیاسی و اجتماعی، طبعاً دهلی جدید دیگر برنامه‌هایش را عملی نخواهد توانست. هند منافعش را در ادامۀ کار محمد اشرف غنی دنبال می‌کند. به همین دلیل، دهلی جدید ابراز آمادگی کرد که از برگزاری انتخابات افغانستان حمایت مالی کند. تکت انتخاباتی اشرف‌غنی، تماماً «هندی» است. امرالله صالح معاون اول غنی در انتخابات با پاکستان به گونۀ علنی دشمنی می‌کند. او روابط عمیق با هند دارد. شخص اشرف غنی نیز چهرۀ یک پاکستانی‌ستیز جدی را جدی گرفته است. بنابراین، پیروزی تیم غنی برای اسلام‌آباد ناپذیرفتنی است. به دنبال اقدام هند دربارۀ کشمیر، زلمی خلیل‌زاد فرستادۀ ویژۀ امریکا برای صلح افغانستان از دوحه راهی هند شد و با وزیر خارجه و مقامات دهلی به گفت‌وگو پرداخت. پاکستان به‌گونۀ مشروط با ایالات متحده دربارۀ صلح افغانستان همکاری می‌کند. شرط پاکستان همکاری در ختم منازعۀ کشمیر و جلوگیری از اقدمات «بی‌چی‌پی» در خطوط مرزی میان است. نخست‌وزیر پاکستان در سفرش به واشنگتن که بحث اصلی آن را صلح افغانستان تشکیل می‌داد، از دونالد ترامپ رییس‌جمهوری امریکا خواست که در بحث کشمیر مداخله کند و به میانجی‌گری میان پاکستان و هند بپردازد. هند توافق صلح را یکجانبه و در محور پاکستان می‌داند. دهلی جدید نگران خروج غیرمسوولانه نیروهای امریکایی و واگذاری کابل به طالبان است. به باور دهلی جدید، خروج غیرمسوولانه سبب می‌شود که دست پاکستان در قضایای افغانستان برجسته شود. هند بدین باور است که توافق‌نامۀ صلح، به معنای پیروزی طالبان و پاکستان در بزرگترین رویداد منطقه‌ای و جهانی می‌باشد. هندوستان در جریان مذاکرات صلح قرار نداشت. دهلی جدید از مذاکرات هشت دوره‌یی نمایندگان امریکا و طالبان بیرون مانده بود. آیا دهلی جدید با اقدام جدید در خصوص کشمیر می‌تواند وارد بخشی از مذاکرات صلح شود و به عنوان یک طرف منافعش را جستجو نماید؟ ایالات محده امریکا به خروج از افغانستان مصمم است. خروج نیروهای امریکایی در نتیجۀ فشار کابل و دهلی جدید به توافق صلح مشروط شده است. اگر طالبان توافق کنند و یا نکنند، واشنگتن تا انتخابات ریاست‌جمهوری 2020 نیروهایش را بیرون خواهد کرد. آنیتا احمدی |
