«خروج امریکا از افغانستان و وارد شدن این کشور به یک فاز تازه، نگرانی نسبت به ناامنی ها در افغانستان و تهدیدات ناشی از بحران های اقتصادی و انسانی در افغانستان» چالش های بالاقوه همسایگان افغانستان را افزایش داده است. به طور مثال، باید به پاکستان اشاره کرد؛ ثبات در افغانستان به معنای ثبات در پاکستان است و به همین دلیل، اسلام آباد نه تنها کمک های انسانی خود را به افغانستان ارسال کرده که به خاطر مردم افغانستان که از فقر، کوید-19، شرایط صحی نامناسب و هوای سرد رنج می برد تلاش کرده دنیا را به کمک به افغانستان تشویق کند. پاکستان در همکاری با جامعه بین الملل در حمایت از صلح و تسهیل آن در افغانستان متعهد باقی مانده است. این کشور علی رغم مشکلات اقتصادی خود، برای حل بحران اقتصادی و انسانی و ناامنی به مردم افغانستان کمک کرده است. همکاری این کشور در عرصه های تجارت، ترانزیت و اقتصاد با افغانستان صورت گرفته است. پاکستان معتقد است توسعه اقتصادی برای رفاه هر کشوری امری کلیدی ست و در این راستا پتانسیل افغانستان به عنوان دروازه اتصال منطقه یی با آسیای مرکزی نه تنها برای خود افغانستان که برای منطقه مهم به شمار می رود. ادغام اقتصادی افغانستان می تواند دولت این کشور را مقید سازد و به روشی مثبت سیاست های آن را تحت تاثیر قرار دهد.
افغانستان اکنون از نظر اقتصادی بی ثبات است چون با تسلط دوباره طالبان بر این کشور امریکا و جامعه بین المللی دارایی های بانک مرکزی افغانستان را مسدود کردند. اقتصاد افغانستان وابسته به کمک های خارجی ست: هفتاد و پنج درصد مصارف عمومی این کشور به کمک های خارجی وابسته است. برآورد شده نیمی از جمعیت چهل میلیونی افغانستان به کمک های انسانی نیاز دارند. سازمان ملل نیز هشدار داده در حدود نود و هفت درصد از جمعیت افغانستان ممکن است به زیر خط فقر سقوط کنند در صورتیکه مشکلات سیاسی و اقتصادی این کشور حل نشود.
طالبان پس از تسلط دوباره بر افغانستان، با هدف طلب کمک های انسانی و گسترش تجارت سفرهایی به کشورهای همسایه داشتند. در هفدهم جنوری سال 2022 میلادی، هیات عالی رتبه طالبان به رهبری امیرخان متقی، وزیر امور خارجه امارت اسلامی، به عشق آباد سفر و با مقامات ارشد ترکمنستان دیدار و گفت و گو نمود. گسترش روابط سیاسی، دیپلماتیک و اقتصادی، همکاری های امنیتی، از سرگیری پروژه تاپی و پروژه های تپ و همکاری های آموزشی و بورسیه های تحصیلی محورهای این گفت و گوها را تشکیل می داد. هر دو طرف در این دیدارها توافق کردند از افغانستان به عنوان یک مسیر ترانزیت بین آسیای مرکزی و جنوب آسیا استفاده کنند و گاز طبیعی، مواد معدنی، غذا و دیگر کالاهای تجاری را از خاک افغانستان صادر نمایند.
پروژه 1.16 میلیارد دالری کاسکا-1000 که اکنون تحت تطبیق است برق را از قرقیزستان به تاجیکستان، افغانستان و در نهایت به پاکستان منتقل می کند. این پروژه در سال 2008 میلادی امضا شد و در می 2016 میلادی اقدامات اولیه و کارهای تکنیکی این پروژه یک هزار و دو صد هفتاد کیلومتری به امضای رهبران چهار کشور رسید. پروژه قرار است در سال 2023 به پایان برسد و یک هزار و سه صد مگاوات برق قرار است از طریق این پروژه منتقل شود. سهم افغانستان از این پروژه سه صد مگاوات و سهم پاکستان هزار مگاوات برق می باشد.
پروژه خط لوله گاز ترکمنستان، افغانستان، پاکستان و هند(تاپی) به طول یک هزار و هشت صد و چهارده کیلومتر که از این چهار کشور می گذرد قرار است گاز ترکمنستان را به هند برساند. پروژه تاپی به « خطر لوله صلح و خط لوله ترانس افغان» مشهور است. پروژه در اوایل سال 1990 میلادی رقم خود اما اجرای آن تا سال 2008 که به صورت رسمی امضا شد به تاخیر افتاد. کارهای اجرایی پروژه در تاجیکستان به اتمام رسیده اما در افغانستان و پاکستان در حال پیشرفت می باشد. طالبان حمایت خود از پروژه را اعلام کرده اند. این پروژه هشت میلیارد دالری از سوی بانک توسعه آسیایی تسهیل و هماهنگ می شود. موفقیت هر دو پروژه تاثیر مستقیم بر صلح و ثبات سیاسی در منطقه دارد. پروژه های اقتصادی مشترک می تواند کشورهای منطقه را به منافع مشترک برساند و آنها را در مبارزه با افراط گرایی مصمم تر سازد.
موید یوسف، مشاور امنیت ملی پاکستان، در سفری دو روزه در بیست و نهم و سی ام جنوری سال جاری میلادی به کابل رفت و در دیدار با مقامات طالبان ابعاد مختلف همکاری های اقتصادی بین افغانستان و پاکستان را بررسی نمود. هر دو کشور متعهد شدند تجارت بندری خود را گسترش دهند و اقدامات لازم برای تکمیل پروژه های کاسکا هزار، تاپی و خط آهن ترانس افغان را روی دست گیرند. پروژه کاسکا هزار از آنجایی که می تواند وضعیت افغانستان به عنوان کشور ترانزیت عمده بین آسیای مرکزی و آسیای جنوبی را تثبیت کند از اهمیت خاصی برخوردار است. تاپی نیز به نقش ترانزیت افغانستان را مستحکم می کند. پاکستان در بخش های آموزش، صحت و دیگر عرصه ها به افغانستان کمک کرده است. دو کشور همچنین موافقت کرده اند در بخش های مرزی یک مکانیزم هماهنگی در سطح ملی ایجاد کنند و مذاکرات را تا رسیدن به یک توافق تجاری تازه ادامه دهند.
صلح و ثبات افغانستان می تواند اتصال تجاری کل منطقه را بهبود ببخشد و به همان اندازه بی ثباتی در این کشور می تواند به بی ثباتی در کشورهای همسایه منجر شود. از سویی هم بی ثباتی در افغانستان روی ثبات و امنیت در کل منطقه تاثیر منفی می گذارد.
یک افغانستان صلح آمیز به نفع کل منطقه به ویژه پاکستان خواهد بود. اتصال پاکستان به آسیای مرکزی از طریق افغانستان برای پاکستان به مراتب ارزان تر از مسیرهای ایران و چین که اسلام آباد در حال حاضر استفاده می کند، است. در صورت اتصال پاکستان به آسیای مرکزی از طریق افغانستان، اسلام آباد می تواند برای کالاهای مختلف از جمله محصولات کشاورزی خود بازارهای تازه پیدا کند و از سویی هم روابط با افغانستان را گسترش دهد. افغانستان می تواند راهی تازه برای رشد اقتصادی پاکستان باز کند. اتصال منطقه یی به صلح در افغانستان گره خورده است. منطقه به طور کل و پاکستان به طور خاص در صورت ناامنی در افغانستان دچار مشکلات اقتصادی می شوند. توسعه اقتصادی نه تنها در پاکستان که در کل منطقه به صلح در افغانستان بستگی دارد. پیشنهادات پاکستان برای تعمیق تعاملات اقتصادی با هدف غلبه بر چالش هایی کنونی که افغانستان با آنها روبروست، صورت می گیرد.
منبع: اوراسیا ریویو
سید ناصر عطایی
