طالبان در مسکو و تهران و تلاش برای موازنه در مقابل امریکا

با روی‌کارآمدن اداره بایدن در ایالات متحده و تغییر در سیاست خارجی و امنیتی این کشور گمانه‌های فراوان در مورد تعلق، تعدیل و تغییر خیلی از پالیسی‌های اداره ترمپ مطرح شد. بازگشت به کنفرانس زیست محیطی پاریس، موافقت‌نامه‌ هسته‌ای برجام با ایران و بازبینی مواد تفاهم‌نامه صلح ایالات متحده و طالبان از مواردی بود که جو بایدن در جریان کارزارهای انتخاباتی خود وعده بازبینی و برگشت به آن‌ها را داده بود.

در فردای پیروزی جو بایدن فرمان بازگشت به کنفرانس پاریس را داد و در مورد بازگشت به برجام نیز چراغ سبز نشان داد. در مورد مواد موافقت‌نامه صلح ایالات متحده و طالبان، جیک سالیوان مشاور امنیت ملی بایدن و تونی بلینکن اذهان داشتند که مواد توافق‌نامه صلح را بازبینی مجدد می‌کنند تا دیده شود که چه موارد در آن گنجانیده شده است. طالبان تا چه اندازه به تعهدات‌شان عمل کرده‌اند و چه موارد آن نقض شده است.

تفاهم‌نامه‌ی صلح ایالات متحده و طالبان در فبروری ۲۰۲۰م بعد از چندین ماه مذاکرات نفس‌گیر طالبان با زلمی خلیل‌زاد نماینده ویژه ایالات متحده برای صلح افغانستان به امضا رسید. از موارد درشت این تفاهم‌نامه می‌توان به خروج تمام سربازان ایالات متحده از خاک افغانستان تا تاریخ اول می سال ۲۰۲۱م، پایان حملات طالبان بر نیروهای امریکایی، آزادسازی پنج‌هزار زندانی طالبان (که یکی از پیش‌شرط‌های گفت‌وگوهای بین‌الافغانی بود)، عدم بازگشت جنگ‌جویان طالب به میادین جنگ و قطع ارتباطات طالبان با دیگر گروه‌های تروریستی بود.

بعد از این‌که جیک سالیوان مشاور امنیت ملی و تونی بلینکن وزیر خارجه از بازبینی مواد تفاهم‌نامه صلح ایالات متحده و طالبان صحبت کردند نگرانی جدی در میان طالبان به وجود آمده است. به عقیده نگارنده سفرهای اخیر طالبان به تهران – ایران و مسکو – روسیه نیز در همین جهت صورت گرفته است. هدف طالبان از این سفرها می‌تواند موازنه‌سازی و فشار آوردن روی اداره بایدن باشد تا مواد تفاهم‌نامه را به همان شکل که است بپذیرند.

طالبان در تهران به دنبال چه هستند؟

گفت‌وگوهای صلح افغانستان از زمان پیروزی بایدن در انتخابات ایالات متحده تا اکنون متوقف است و پیشرفت چندان در آن دیده نمی‌شود و طرفین انتظار تصمیم کاخ سفید را می‌کشند. در بحبوحه روی کارآمدن اداره بایدن تهران اولین مقصد هیأت بلندپایه‌ای طالبان به رهبری ملا برادر آخوند بود. دکتر محمدنعیم وردک، سخن‌گوی طالبان در رشته‌تویتی گفته است هیأتی طالبان به‌منظور گفت‌وگو در مورد امنیت افغانستان و منطقه، وضعیت مهاجران افغان و صلح به تهران سفر کرده‌اند و قرار است با نماینده ویژه ایران در امور افغانستان و جواد ظریف وزیر امور خارجه ایران گفت‌وگو کند.وزارت خارجه افغانستان با پخش اعلامیه از با خبر بودن سفر هیأت طالبان به تهران اطلاع داده است و از سویی سخن‌گوی وزارت خارجه ایران گفته است که دولت ایران در مورد پروسه صلح با طالبان گفت‌وگو کرده اند. این در حالی است که چندی پیش جواد ظریف وزیر خارجه ایران در مصاحبه ویژه‌ای که شبکه طلوع نیوز داشت، گفته بود که طالبان هنوز در لیست سیاه ایران قرار دارد.

سفر طالبان حاوی دو پیام عمده برای ایالات متحده بود. نخست، این‌که طالبان به ایالات متحده خاطرنشان ساخت که در صورت هر گونه تغییر در مواد موافقت‌نامه صلح، آن‌ها ظرفیت و توانایی دیپلماتیک دارند تا روابط‌شان را کشورهای منطقه و پیرامون افغانستان برقرار کنند. این عمل طالبان یک نوع موازنه‌گری و فشار وارد کردن روی اداره بایدن برای ادامه روند قبلی است. دومین، پیام این سفر از جانب تهران به واشنگتن است. تهران می‌خواهد به واشنگتن نشان بدهد که ایران آماده همکاری در روندهای دیپلماتیکی منطقه‌ای است. اداره بایدن چراغ سبز به بازگشت به برجام نشان داده است.

طالبان در مسکو

بعد از تهران، دومین مقصد طالبان مسکو بود. روز پنج‌شنبه هیأت دیگر از طالبان به سرپرستی شیرمحمدعباس ستانکزی، مولوی دین‌محمد حنیف و عمار یاسر به مسکو سفر کردند. در این سفر هیأت طالبان با ضمیر کابلوف نماینده ویژه‌ی روسیه برای افغانستان دیدار کرده اند و گفته شده است که این هیأت به سرگی لاوروف وزیر خارجه روسیه نیز دیدار خواهند کرد. محمدنعیم وردک سخن‌گوی طالبان گفته است که در این سفر در مورد وضعیت سیاسی افغانستان و مسایل امنیت منطقه بحث و گفت‌وگو صورت گرفته است. این سفر طالبان گوشزد دیگر به اداره بایدن است. به عبارت دیگر این سفرهای اخیر طالبان به تهران و مسکو یک نوع واکنش به تصمیم اداره بایدن در مورد بازبینی موافقت‌نامه است.

چرا طالبان نگران بازبینی هستند؟

سوالی که مطرح می‌شود این است که چرا واقعا طالبان نگران بازبینی و بررسی مواد موافقت‌نامه صلح طالبان و ایالات متحده، توسط اداره بایدن هستند؟ گزارش فراوان مبنی بر نقض مواد تفاهم‌نامه صلح وجود دارد. در جریان سال گذشته میلادی شورای امنیت سازمان ملل متحد در گزارشی بیان داشت که طالبان تا هنوز به صورت بسیار نزدیک با القاعده در ارتباط هستند. در این اواخر وزارت خزانه‌داری و پنتاگون (وزارت دفاع) امریکا نیز گزارش در مورد نقض مواد این تفاهم‌نامه نشر کرده اند. از سویی دیگر گزارش فراوان دیگر نیز در مورد بازگشت زندانیان آزاد شده‌ی طالبان به میادین جنگ وجود دارد که این مورد نیز نقض دیگر مواد تفاهم‌نامه صلح است.

بایدن با مسأله خروج سربازان چه خواهد کرد؟

جو بایدن در نظر دارد که یک تعداد کمی از نیروهای ضد تروریسم خودش را در افغانستان پس از اول می ۲۰۲۱ نگه‌ دارد. پاکستان و طالبان در این مورد واکنش‌های جدی نشان داده اند. اگر جو بایدن بخواهد تعدادی از عساکر خود نگه‌ دارد و با طالبان روی این مورد به توافق نرسند باعث خواهد تا تفاهم‌نامه عملا ارزشش را از دست بدهد. محتمل‌ترین و معقول‌ترین گزینه برای بایدن خریدن زمان بیشتر است که این امر مستلزم گفت‌وگوی مجدد با طالبان است.

جمع بندی:

سفرهای اخیر طالبان می‌تواند بر ایالات متحده فشار وارد کند. از سوی دیگر این سناریو نیز محتمل است که ایالات متحده در صورت دیدن نقض جدی مواد توافق‌نامه به‌صورت کلی از آن خارج شوند. خروج عجولانه و پیش از وقت (پیش از رسیدن به توافق میان طرفین) ایالات متحده از افغانستان، تبعات سنگین برای افغانستان خواهد داشت. خروج ایالات متحده موازنه را در منطقه به نفع چین، روسیه، پاکستان و ایران تغییر خواهد داد.

اطلاعات روز