در شرایطی که ویروس کشنده کرونا این روزها نفس ها را در بیشتر کشورهای جهان در سینه حبس کرده و سیاسیون برای در امان ماندن از مرگ جلسات و دید و بازدیدهای مهم خود را به حالت تعلیق درآورده اند، افغانستان اما مصیبت بارتر از دیگر کشورهای منطقه و جهان به نظر می رسد. شیوع کرونا در افغانستان درست زمانی شروع شد که اوضاع سیاسی، اجتماعی و اقتصادی این کشور در بدترین حالت ممکن قرار داشت: کرونا در زمانی به عنوان یک قاتل خاموش خود را در افغانستان نشان داد که این کشور و مردم ستم کشیده اش درگیر قدرت طلبی رهبران حکومتی خود و حلقات جاه طلب اطراف آنان بود.
عبدالله و غنی به عنوان رهبران تیم های انتخاباتی ثبات و همگرایی و دولت ساز که تجربه تلخ پنج سال پرتنش در ساختار دولت وحدت ملی را با خود یدک می کشیدند یک بار دیگر در سناریویی شبیه به انتخابات ریاست جمهوری سال 2014 به روی صحنه سیاسی افغانستان رفتند. در این میان اما کمتر کسی به ریشه اصلی این اختلاف و قدرت طلبی پی برده است: دیپلمات های امریکایی مستقر در کابل بعد از ماه ها دخالت آشکار در پروسه انتخابات افغانستان در مراحل مختلف کار را سرانجام به جایی کشاندند که دو رئیس جمهور در یک زمان در یک کشور سوگند ریاست جمهوری به جا آوردند؛ غنی که براساس اعلام کمیسیون مستقل انتخابات خود را برنده انتخابات اخیر می دانست با اعتماد به نفس بیشتری در مراسم سوگند خود ظاهر شد و رقیب وی یعنی دکتر عبدالله عبدالله که نتیجه انتخابات را نپذیرفته بود کمی آن طرف تر در مراسمی مشابه نیز سوگند وفاداری یاد کرد.
در این دو مراسم مشابه غنی و عبدالله برای یکدیگر خط و نشان کشیدند و در عین حال خود را انعطاف پذیر برای مذاکره و حل مشکل انتخاباتی نشان دادند. اما اینکه چرا کار به اینجا کشید و غنی و عبدالله هر دو به عنوان رئیس جمهور افغانستان در یک روز مراسم تحلیف خود را برگزری کردند خود جای تامل بیشتر دارد: به نقل از یکی از افراد نزدیک به دکتر عبدالله عبدالله، جلسه عبدالله و غنی که با وساطتت زلمی خلیل ز اد، نماینده ویژه امریکا در امور صلح افغانستان، حتی تا ساعات نزدیک به مراسم سوگند ادامه داشت نیز بدون نتیجه ملموسی به پایان رسید. تجربه تلخی که غنی و عبدالله از پنج سال کار در قالب حکومت وحدت ملی داشتند رسیدن به توافق در این جلسه را مشکل ساخته بود.
به گفته منبع فوق، زلمی خلیل زاد در دیدار با رهبران سیاسی در خانه حامد کرزی، رئیس جمهور پیشین افغانستان، گفته بود امریکا تا زمانیکه مطمئن نشود عبدالله و غنی روی تشکیل یک حکومت همه شمول و فراگیر به توافق رسیده است، اجازه برگزاری هیچ مراسم سوگندی در کابل را نخواهد داد. خلیل زاد در این جلسه به صراحت بیان کرده بود که امریکا بدون حل اختلافات عبدالله و غنی در هیچ مراسم سوگندی شرکت نخواهد کرد. اما چند روز بعد از این جلسه همگان دیدند که امریکا این وعده خود را نادیده گرفت و مقامات امریکایی از جمله جنرال اسکات میلر در مراسم تحلیف غنی حاضر شدند و بر پیروزی وی در انتخابات مهر تایید زدند.
شهروندان افغان که از بحران انتخاباتی اخیر و برپایی دو مراسم سوگند و ظهور دو رئیس جمهور در کشورشان سراسیمه و نگران شده بودند به وضوح رد پای دخالت های امریکا در خلق این بحران انتخاباتی را مشاهده کردند. امریکا برخلاف وعده خود مبنی بر حمایت از افغانستان متحد و مستقل، سبب ایجاد تفرقه و بحران سیاسی در افغان شده است و این کشور را به سمت جدایی سوق می دهد. دولت ترامپ مسئول اختلاف عبدالله و غنی روی نتیجه انتخابات اخیر ریاست جمهوری می باشد: واشنگتن اما هرگز از افغانستانی متحد و مستقل حمایت نکرده و رهبران سیاسی افغان هم در حل اختلافات سیاسی و آغاز مذاکرات بین الافغانی با طالبان منسجم و همسو عمل نکرده اند.
جعفر مهدوی، رهبر حزب ملت افغانستان، می گوید مردم افغانستان با مراسم سوگند عبدالله و غنی به عقب رانده شدند و دموکراسی در افغانستان به کما رفت.
عارف رحمانی، نماینده مردم غزنی در پارلمان، نیز گفت جامعه جهانی به ویژه امریکا بعد از بیست سال یک شکست شرم آور را در افغانستان تجربه کرد.
به هر صورت براساس قضاوت افکار عمومی افغان ها و اظهارات کارشناسان امر بحران انتخاباتی کنونی نتیجه شکست سیاست های امریکا و دخالت در انتخابات افغانستان می باشد.
دخالت پرهزینه امریکا
شهروندان افغانستان به ویژه در انتخابات سال 2009 میلادی به دخالت آشکار امریکا در انتخابات ریاست جمهوری در کشورشان پی بردند. رابرت گیتس، وزیر دفاع پیشین امریکا، انتخابات ریاست جمهوری افغانستان در سال 2009 را یک کودتای ناکام و عجولانه در برابر حامد کرزی قلمداد کرد. به هر حال دخالت های امریکا در امور مختلف از جمله انتخابات در افغانستان پس از سال 2001 نشان می دهد که این امر برای واشنگتن هزینه های بالایی به دنبال داشته است: فراهم سازی بودجه، تبلیغات عمومی در حمایت یا مخالفت با کاندیداهای خاص و هدایت افکار عمومی به سوی اهدف امریکا با استفاده از اطلاعات نادرست و تبلیغات غلط همه و همه مستلزم صرف هزینه های بالا از سوی امریکا بوده است. به گفته سفارت امریکا در کابل این کشور در انتخابات 2019 برای حصول اطمینان از شفافیت در انتخابات افغانستان نزدیک به 29 میلیون دلار خرج کرد. امریکا همچنین هزینه کمیشنران خارجی برای مشورت و آموزش های فنی کمیسیون های انتخابات افغانستان را نیز پرداخت نمود. این حمایت های مالی امریکا زمینه دخالت دیپلمات های این کشور در انتخابات افغانستان تحت عناوین مختلف را مهیا نمود. سفیر پیشین امریکا در کابل، جان بس، که یک سابقه جنجالی در ترکیه نیز داشت مدام از کمیسیون های انتخابات افغانستان بازدید می کرد، کمیشنران کمیسیون های انتخابات افغانستان را ملاقات می نمود و با کاندیدان انتخابات ریاست جمهوری عکس می گرفت. این دید و بازدید ها بدون شک ملاقات های ساده نبودند و اعمال فشار از سوی امریکا بر نهادهای انتخاباتی افغانستان را به همراه داشت: جان بس در آن زمان گفته بود کمیسیون مستقل افغانستان باید روی گام های کلیدی لازم برای آماده سازی سریع و مفید انتخابات ریاست جمهوری را بردارد.
یک ماه پس از انتخابات، کمیسیون مستقل انتخابات افغانستان برخلاف انتظار عمومی و به بهانه جدا سازی آراء پاک از ناپاک نتیجه اولیه انتخابات را اعلام نکرد و اعلام نتیجه انتخابات ماه ها به درازا کشیده شد و یکی از فاکتورهای کلیدی بحران انتخاباتی را سبب گردید.
سفارت امریکا در کابل نیز این تصمیم کمیسیون مستقل انتخابات را تایید کرد. جان بس در آن زمان گفت از تصمیم کمیسیون انتخابات افغانستان مبنی بر اقدام در جهت پاکسازی آراء پاک از ناپاک قبل از اعلام نتیجه انتخابات به طور کامل حمایت می کند. وی افزود بهتر است به جای اعلام یک نتیجه شتابزده منتظر یک نتیجه شفاف باشیم. جان بس همین طور از تمام کاندیدان ریاست جمهوری خواست به استقلال پروسه انتخابات احترام بگذارند. خاتول مهمند، شاعر افغان، در آن زمان در پاسخ به جان بس نوشت: ؟«لطفا این کار را نکن! پشت هر حمایت شما یک هدف نهفته است. حمایت از مجاهدین، حمایت از طالبان و حمایت های شما در طی نوزده سال گذشته چیزی جز بدبختی به بار نیاورده است!»
جان بس در آن زمان با ارائه اطلاعات غلط از طریق نوشته های تویتری خود به مردم افغانستان سعی در جلب اطمینان افغان ها نسبت به انتخابات شفاف داشت و به عنوان یک ناظر مطلع به همه چیز از تصامیم کمیسیون مستقل انتخابات حمایت می کرد. جان بس در یکی از نوشته های تویتری خود نوشته بود صبر و شفافیت در اعلام نتیجه انتخالات اولویت است و برای رسیدن به نتیجه قابل اعتماد در انتخابات باید صبور بود. سفارت امریکا همچنین هرگونه اتهام انجام فعالیت های انتخاباتی هدفند به نیروهای امنیتی افغان مبنی بر حمایت از غنی که از سوی کاندیدان رقیب مطرح می شد را به سرعت و صراحت رد می کرد، اقدامی شبیه به اواخر جنوری سال 2010 که امریکا به مردم افغانستان نسبت به نتیجه شفاف انتخابات اطمینان می داد.
سفارت امریکا حتی زمانیکه کمیسیون مستقل انتخابات، غنی را برنده انتخابات و رئیس جمهور منتخب مردم اعلام کرد یک هفته سکوت اختیار کرد و پیروزی غنی را نه تبریک گفت و نه رد کرد. سفارت امریکا در عوض از رهبران سیاسی افغان خواست روی صلح با طالبان و یافتن راهی دیپلماتیک برای ختم جنگ در افغانستان تمرکز کنند.
امریکا رهبران سیاسی را گول زد
آنچه در مراسم سوگند غنی رخ داد به یک باره شهروندان افغان و افکار عمومی جهان را انگشت به دهان ساخت: امریکا بر خلاف وعده ای که به رهبران سیاسی افغانستان داده بود در مراسم سوگند غنی شرکت کرد و به نوعی به پیروزی او مشروعیت بخشید. حامد کرزی، رئیس جمهور پیشین افغانستان، شرایط کنونی را نگران کننده می خواند و نسبت به عدم صداقت و شفافیت در سیاست های امریکا در مورد انتخابات و صلح عمیقا اظهار نگرانی می کند. به اعتقاد کرزی امریکا می توانست با اقدامات سازنده و به موقع از اختلاف و تفرقه و بی ثباتی سیاسی در افغانستان جلوگیری کند و مانع برگزاری دو مراسم سوگند گردد.
به هر صورت با عمیق تر شدن اختلاف غنی و عبدالله روی اختلاف انتخاباتی بین وخیم تر شدن اوضاع شکننده امروزی افغانستان در آینده می رود. از سویی هم این اختلاف نشان داد که امریکا شریک قابل اعتمادی نیست. در این بحبوحه، افغانستانی ها باید برای تشکیل یک دولت ملی فراگیر که قابل قبول برای همه باشد کار کنند. ما باید یک ساختار سیاسی گسترده تری در سطح ملی ایجاد کنیم و سپس به سراغ گفت وگوی مستقیم با طالبان در مورد صلح و ختم جنگ برویم.
