لس انجلس تایمز، مترجم: نجیب عزیز
مراسم تدفین یک حاکم سابق افغانستان در هفتهٔ جاری در کابل منجر به مرگ بیشتر گردیده، باعث ایجاد شکافهای عمیق قومی و سیاسی در حکومت بهم خوردهٔ افغانستان شد.
زمانی یک تن به قتل رسید و چهار تن دیگر زخم برداشتند که پیروان شاه حبیب الله کلکانی از گروه قومی تاجک که 90 سال قبل برای مدت کوتاهی در افغانستان صاحب تخت بود، تلاش نمودند پیکر او را به قبرستان انتقال دهند.
اما تپهٔ اى را که آنها انتخاب کرده بودند توسط یک گروه قومی دیگر، اوزبیک ها، مورد تکریم قرار می گیرد. انتخاب آنها (طرفداران کلکانی) سبب درگیری میان گروهای مسلح رقیب شد. جلوگیری از خونریزی گسترده در اواخر روز پنجشنبه نیاز به مداخلهٔ مقامات بلندرتبه افغان داشت.
تا صبح جمعه، بقایای جسد کلکانی در تپهٔ شهرآرا، جایيکه به نام دختر بابر فاتح قرن شانزدهم میلادی مسمی شده، دفن گردید. بابر را اوزبیک ها قهرمان خود تلقی می کنند. در همان روز پیروان کلکانی به قبر تازه کنده شدهٔ کلکانی آمده ادای احترام کردند و به حق او دعا نمودند.
این جنگ و دعوا نشاندهندهٔ اختلافات در حکومتِ غیرمتحرک وحدت ملی بود. حکومتی که با میانجگیری ایالات متحده بمیان آمده و با گذشت دو نیم سال از تشکیل آن هنوزهم به مشکل به پیش می رود.
جنجال زمانی آغاز شد که پیروان کلکانی، برنامهٔ بخاکسپاری مجدد بقایای جسد او را که در یک قبر ناشناس دفن بود، اعلام کردند. آنها می گفتند، او (کلکانی) پس از کشته شدن توسط نادر خان (از قوم پشتون)، به شکلی دفن نشده که مناسب یک شاه باشد. نادرخان پس از کشتن کلکانی در سال ۱۹۲۹ به جایی او به تخت نشست.
یونس قانونی، یکی از معاونین سابق ریاست جمهوری و عضو کمیسون به خاکسپاری مجدد کلکانی گفت، “همان شكلى كه هر شهروند افغان حق طبيعى زندگى كردن را در سرزمين خود دارد، حق داشتن مقبره را هم دارا است”.
عبدالله عبدالله، ریس اجرائیه حکومت وحدت ملی افغانستان، با صدوری فرمانی گفت که استخوانهای کلکانی باید در شهرآرا دفن گردد.
این تصمیم (فرمان) با مخالفت یک عضو دیگر حکومت وحدت ملی، معاون اول ریس جمهور عبدالرشید دوستم (اوزبیک)، روبرو شد. دوستم گفت، چون این تپه (شهرآرا) یک جای تاریخی است، جایکه اقارب بابر در آنجا یک باغ ساخته بودند، آن را نمی توان (برای دفن) استفاده کرد.
دوستم که یک رهبر قوی است و گروه های از افراد مسلح را زیر فرمان دارد، روز پنجشنبه در بيرون از دروازه منزلش در کابل و در حضور طرفدارانش ایستاده گفت، چندین تپه ی دیگر وجود دارد که پیروان کلکانی می توانند انتخاب کنند.
دوستم گفت، “چرا باید تاریخ ما به خاطر مقبره اى قربانی شده از بین برود؟”.
باوجود آن، طرفدران کلکانی روز پنجشبنه پلان های خود را عملی نموده، استخوانهای وی را از یک قبر ناشناس کشیدند، مراسم جنازه برگزار کردند و با جسد وی و یارانش به طرف شهرآرا حرکت کردند.
داود کلکانی، یک عضو کمیسون بخاکسپاری مجدد گفت، “مردم افغانستان تصمیم گرفتند كه تاريخ افغانستان را يكبار ديگر رقم بزنند و تاريخ صحيح و بدون كذب را برمردم برملا بسازند.”
با طرفداری از آنها (جسد کلکانی و پیروانش) ده ها تن از افراد ملیشه تحت رهبری قوماندانان وفادار به عبدالله عبدالله به جاده های کابل برآمدند که بعضی های آنان سوار بر موترها بودند و بعضی های دیگر تفنگ داشتند. موجودیت جنگجویان غیرقانونی باعث پخش و گسترش ترس در پایتخت شد.
درحدود دو صد تن از سربازان ریاست امنیت ملی که از دوستم محافظت می کنند در باغ شهرآرا جابجا شده موضِع گرفتند. ملیشه های پشتون نیز حمایت خود را از دوستم اعلام کردند.
جبهه گیری ها، یادهای منازعات طولانی قومی در افغانستان را تازه ساخت که در سالهای نود میلادی منجر به جنگ داخلی گردید که با به قدرت رسیدن طالبان پایان یافته بود.
رقابت های قومی یکبار دیگر تحت حکومت وحدت ملی ریس جمهور اشرف غنی، شعله ور شده است. حکومتی که تلاش دارد تا شورش طالبان را فرو نشاند و اقتصاد را رشد دهد. این در حالی است که این حکومت شاهد تنشهای روبه افزایش میان آنعده رهبران قومی است که مقامات بلند در این حکومت دارند.
در هفته های اخیر عبدالله رهبری غنی را علناً مورد انتقاد قرار داده است. در حالیکه طرفدران دوستم باور دارند که دفن مجدد، یک تلاش عمدی برای کند ساختن و ایجاد مشکلات در حکومت غنی بود، متخصصین می گویند که پشتونها، قشر بزرگ قومی در افغانستان که غنی نیز از آن قوم است، جهت ضعیف ساختن اوزبیک ها و تاجک ها باعث ایجاد تنش های اخیر میان طرفین شده اند.
ریس دفتر دوستم، عنایت الله فرهمند گفت، “خاكسپارى امير حبيب الله كلكانى بيشتر رنگ سیاسی بخود گرفته است”. او در ادامه افزود، “احياى یک بخش ازتاریخ نباید سبب حذف يك بخش بزرگ تاريخ درخشان این کشور شود.”
کماندوهای افغان برای برقراری نظم به تپه شهرآرا اعزام شدند و راهای این تپه را بستند. اما کماندوها بعداً به طرفداران کلکانی اجازه دادند تا به طرف تپه رفته با نیروهای دوستم روبرو شوند.
وقتی تقابل طرفین نزدیکتر شد، باشندگان در اطراف تپهٔ شهرآرا دکان ها و درهای منازل خود را بستند.
عبدالغفار 63 ساله که روز پنجشنبه بعد از بستن دکانش با بایسیکل ساحه را ترک می کرد گفت، “این جا امن نیست. ما همه نگران وضعیت هستیم و امیدوارم که جنگ داخلی دوباره رخ ندهد.”
روشن نه شد که شب پنجشنبه کدام طرف نخست در تپه آتش گشود. اما درگیریی که حدود یک و نیم ساعت دوام داشت یک کشته و چهار زخمی بجا گذاشت. فرد کشته شده یکتن از نیروهای امنیتی دوستم بود.
وقتی درگیری شب پنجشنبه خاموش شد، کماندوهای افغان توانستند یک مصالحه را مدیریت کنند: طرفداران کلکانی، در روشنی برق دستی، جسد وی و یارانش را در قبرستان تپه دفن کردند، نه در تعمیر تاریخی که در آن آرامگاه دختر بابر قرار دارد.
پس از حادثه، مقامات بلندرتبه ی افغانستان، طرفداران کلکانی و اشخاص دیگر به منزل دوستم آمده با او ملاقات کردند. روز جمعه، توافقی اعلام شد که توانست تنش ها را درحال حاضر فرو نشاند.
محمد محقق، معاون دوم ریاست اجرائیه و یکی از رهبران هزاره، گفت که نام تپه به حالت اولی خود باقی خواهد ماند و تغییر نخواهد کرد. حکومت افغانستان باغ شهرآرا را بازسازی خواهد کرد و به نام کلکانی در یک جای که بعداً مشخص خواهد شد، نیز مدرسه اعمار خواهد کرد.
