بازگشت طالبان بیش از آنکه برای چین یک فرصت باشد یک تهدید به شمار می رود
با وجود این‌که چین شاهد صحنه‌های آشفتگی در کابل است، احتمالا خود را بیشتر با خطری قریب‌الوقوع روبه‌رو می‌بیند تا فرصت.
از زمانی که جو بایدن، رییس‌جمهور امریکا در ماه اپریل خروج کامل نیروهای امریکایی از افغانستان را اعلام کرد، صحبت‌های زیادی در مورد چگونگی استفاده چین از این فرصت برای پر کردن خلای به‌جامانده از ایالات متحده و افزایش حضور و نفوذش در آن‌جا صورت گرفته است.
چنین استدلال‌هایی پس از دیدار ماه گذشته بین رهبران طالبان و وانگ یی، وزیر امور خارجه چین تشدید شد؛ وانگ اعلام کرد طالبان «نقش مهمی در روند آشتی و بازسازی مسالمت‌آمیز در افغانستان ایفا خواهد کرد.»
اما برای چین، که در منطقه سرمایه‌گذاری کرده است، چالش‌های امنیتی ناشی از بازگشت ناگهانی طالبان به مراتب بیشتراز هر گونه منافع استراتژیک در این راه است.
اندرو اسمال، یکی از اعضای صندوق مارشال آلمان در واشنگتن، در مصاحبه‌ای با شورای روابط خارجی اروپا گفت: «چین تمایل ندارد افغانستان را از منظر فرصت ببیند؛ مسأله تقریبا به‌طور کامل مسأله‌ی مدیریت تهدیدها است.»
پکن از مدت‌ها پیش نسبت به حضور نظامیان امریکایی در افغانستان هشدار داده بود، زیرا این کشور در فاصله ۸۰ کیلومتری منطقه غربی چین‌سین‌کیانگ در انتهای گذرگاه باریک واخان، مرز مشترک بین این دو کشور است. اما در حقیقت، چین از ثبات نسبی ایالات متحده در دو دهه گذشته نیز سود برده است.
نگرانی اصلی چین این است که افغانستان به پایگاهی برای تروریست‌ها و افراط‌یانی تبدیل شود که برای استقلال منطقه اکثریت مسلمانان سین کیانگ مبارزه کنند. موضوعی که وانگ در دیدار ماه گذشته با رهبران طالبان مطرح کرد. در پاسخ، طالبان متعهد شدند که «هرگز به هیچ نیرویی اجازه نمی‌دهد از خاک افغانستان برای انجام اقدامات مشکل‌آفرین برای چین استفاده کند».
اما خطرات امنیتی محدود به مرزهای چین نیست. در سال‌های اخیر، چین سرمایه‌گذاری زیادی در آسیای مرکزی از طریق برنامه تجارت و زیرساخت کمربند و جاده انجام داده است. تأثیر استیلای قدرت طالبان بر شبه نظامیان اسلام‌گرا می تواند تهدیدی بالقوه برای منافع اقتصادی و استراتژیک چین در منطقه باشد.
اسمال گفت: «اگرچه پکن در مورد واقعیت‌های قدرت در افغانستان عمل‌گرا است، اما از برنامه ایدئولوژیک طالبان هرگز راضی نبوده است. دولت چین از تأثیر الهام‌بخش موفقیت آنها در افغانستان برای ستیزه‌جویی در سراسر منطقه از جمله طالبان پاکستانی می‌ترسد.»
این تهدید امنیتی ماه گذشته هنگامی به اوج خود رسید که ۹ کارگر چینایی در یک حمله انتحاری در پاکستان کشته شدند؛ این حمله یکی از مرگ‌بارترین حملات به اتباع چینایی در خارج از کشور در سال‌های اخیر بود. اسلام آباد گفت که این حمله توسط «طالبان پاکستانی خارج از افغانستان» ترتیب داده شده است.
ناراحتی پکن از پیامدهای احتمالی در افغانستان در بیانیه‌های وزارت خارجه این کشور که بارها از ایالات متحده به‌دلیل اقدام «غیر مسئولانه» در «خروج شتاب‌زده» آنها انتقاد کرده است، منعکس شده است.
پکن همچنین برخلاف پیش‌بینی برخی تحلیل‌گران، اعلام کرده است که هیچ قصدی در اعزام نیرو به افغانستان برای پر کردن خلاء قدرت امریکا ندارد. روز یک‌شنبه، در مقاله‌ای در رسانه دولتی گلوبال تایمز به نقل از کارشناسان گفت چنین گمانه‌‌زنی‌هایی «کاملا بی اساس است».
این مقاله می‌گوید: «مهم‌ترین اقدامی که چین می‌تواند انجام دهد این است که در صورت وقوع یک بحران انسانی بزرگ، اتباع چینی را خارج کند یا در بازسازی و توسعه پس از جنگ مشارکت داشته باشد و پروژه‌ها را تحت «ابتکار پیشنهادی «کمربند و جاده» چین در صورت احیای ایمنی و ثبات در این کشور جنگ‌زده پیش ببرد.
رسانه‌های دولتی چین وضعیت افغانستان را یک «حقارت» بزرگ برای ایالات متحده خواند و از آن برای نشان دادن برتری سیاسی این کشور، یعنی به اصطلاح «عدم مداخله» چین در امور داخلی دیگر کشورها بهره برده‌اند. این بخشی کلیدی ازاصول سیاست خارجی چین است که توسط ژو انلای، نخست‌وزیر سابق چین در دهه ۱۹۵۰ وضع شد.
روزنامه گلوبال تایمز در سرمقاله‌ای که اواخر یک‌شنبه منتشر شد، گفت: «تغییر ناگهانی وضعیت افغانستان بدون شک ضربه سنگینی به ایالات متحده است. این ناکامی کامل ایالات متحده در تصمیمش مبنی بر تغییر وضعیت افغانستان را نشان داد. شکست ایالات متحده [در جنگ افغانستان] نسبت به شکست آن در جنگ ویتنام، ناتوانی امریکا در جنگ را با وضوح بیشتری ثابت کرد؛ ایالات متحده در واقع مانند «ببر کاغذی» است.»
پکن به خوبی از هزینه‌های گرفتار شدن در وضعیت امنیتی افغانستان آگاه است، تجزیه‌وتحلیل‌های متعدد اخیر رسانه‌های دولتی از این کشور به عنوان «قبرستان امپراتوری‌ها» یاد کرده است.
به احتمال زیاد چین به‌جای پیروی از امریکا، رویکردی عمل‌گرا در قبال افغانستان اتخاذ خواهد کرد. با اعلام سفر هیأت طالبان به چین در ماه گذشته، پکن تمایل خود برای به رسمیت شناختن دولت طالبان و تعامل با آن را مادامی که منافعش تأمین شود آشکار کرد.
اطمینان پکن در نوع مواجهه با طالبان در کابل مشخص است. درحالی‌که امریکا و متحدانش برای تخلیه سفارتخانه‌ها از افغانستان تلاش می‌کنند، به‌نظر می‌رسد که چین، به همراه روسیه، در این کشور باقی بمانند.
سفارت چین در کابل در بیانیه‌ای اعلام کرد از احزاب مختلف در افغانستان خواسته است که «از امنیت شهروندان چینایی، نهادهای چینایی و منافع چین محافظت کنند». این وزارت‌خانه اعلام کرد که هیچ گزارشی مبنی بر جراحت یا تلفات اتباع چینایی دریافت نکرده است و به آنها یادآوری کرد که «از نزدیک وضعیت امنیتی را دنبال کنند، اقدامات احتیاطی را افزایش دهند و از بیرون رفتن خودداری کنند.»
منبع: سی ان ان
مترجم: اطلاعات روز
