آیا چین جای آمریکا را در افغانستان پر می کند؟

مواجهه ی واشنگتن با سناریوی چهارگانه

ایالات متحده آمریکا در ماه می به طور رسمی روند خروج نیروهایش را از افغانستان آغاز کرد. بر اساس اخرین معلومات، تا کنون ۵۰ درصد نیروهای امریکایی خاک افغانستان را ترک کرده اند.حضور نظامی آمریکا و ناتو در خاک افغانستان تا ۱۱ سپتامبر در حالی به پایان خواهد رسید که واشنگتن با سناریوی چهار گانه ای روبرو می باشد. سناریوی اول مربوط به ادامه حضور حد اقلی در خاک افغانستان با توجه به مسائل مهمی چون احتمال سقوط دولت، قدرت گرفتن بیشتر طالبان و تحکیم جای پای چین در کابل است.

سناریوی دوم مربوط به گفتمان هزینه_ فایده و محاسبات واشنگتن و حضور بیست ساله در افغانستان می باشد که در این مدت علاوه بر صرف میلیاردها دالر هزینه، متحمل تلفاتی سنگین شدند که در نهایت تغییری را نیز در وضعیت افغانستان به وجود نیاورد. نه مواد مخدر در افغانستان کاهش یافت، نه فساد اداری و مالی کم شد و نه منازعات قومی و هویتی تقلیل یافت. بنابراین تداوم این مسیر می‌تواند هزینه‌های آمریکا را در افغانستان بدون دستیابی به دستاوردی همچنان افزایش دهد. طبق این سناریو، آمریکا نیروهای خود را از میدان نبرد افغانستان خارج می کند اما فضای افغانستان را هم چنان کنترل خواهد کرد.

سومین سناریو خروج «مسئولانه» آمریکا از افغانستان است. براساس این سناریو با توجه به تعهدات امنیتی بین آمریکا و دولت افغانستان، آمریکا از موضع مستشاری بویژه از منظر آموزش، حمایت مالی و تجهیز نیروها به افغانستان کمک خواهد کرد تا مسئولیتی که قرار است نیروهای امریکایی در ارتباط با امنیت افغانستان برعهده بگیرند، نیروهای افغان برعهده بگیرند. در همین حال در پیشبرد پروسه صلح میان دولت افغانستان و طالبان نیز همکاری خواهد داشت. بر اساس این سناریو، پس از دست یابی به توافق سیاسی، روندی در افغانستان شکل می گیرد که طالبان را از گروهی نظامی به سیاسی بدل خواهد کرد.

سناریو چهارم، خروج بدون تعهد آمریکا است. در صورت خروج بی قید و شرط و غیرمسئولانه و قطع تمامی همکاری های امنیتی با افغانستان به طور طبیعی پیامدهای منفی آن بروز پیدا خواهد کرد. کما اینکه با خروج نسبی نیروهای نظامی آمریکا، شاهد افزایش تحرکات نظامی و سیر صعودی درگیری ها هستیم؛ مساله ای که می تواند آتش درگیری های داخلی در افغانستان را نیز شعله ورتر کند. بر اساس این سناریو، سقوط حکومت و نقش پر رنگ کشورهای منطقه به خصوص چین و پاکستان دور از ذهن نیست.زیرا در بُعد منطقه ای وقتی یکی از قدرت های بزرگ منطقه را ترک می کند، قدرت های دیگر منطقه ای جای آن را پر خواهند کرد. از همین رو به نظر می رسد که چینی ها برای این امر تلاش زیادی را داشته باشند تا بتوانند خلا آمریکا را پر کنند. به طور طبیعی کشوری مانند پاکستان نیز با چین همسو خواهد بود. ضمن اینکه پکن و اسلام آباد هر دو، روابط خوب با طالبان نیز دارند و البته چین از مناسبات مطلوبی با دولت افغانستان هم برخوردار است.

چنین موضوعی زمانی اهمیت پیدا می کند که بدانیم چین و آمریکا رقیب استراتژیک یکدیگر در زمان حال و آینده خواهند بود. لذا با خروج آمریکا از افغانستان و ورود چین به این عرصه، فضای مانور بیشتری را پکن به منظور ایستادگی در مقابل آمریکا به وجود خواهد آورد. چین می تواند از معادن و فرصت های اقتصادی افغانستان نیز بهره ببرد. این نکته را نیز باید مد نظر داشت که با رفتن آمریکا رقابت بین هند و چین در کابل بالا خواهد گرفت و پکن با رقیب منطقه ای اش هند در افغانستان مواجه خواهد شد. این مساله در صورتی که مدیریت نشود می تواند ناامنی های بیشتری را در افغانستان دامن بزند.

داکتر عبدالطیف نظری